Ἡ Ἒκθεσις τοῦ Ζέρβα γιὰ τὸν Γοργοπόταμον

Πηγή

 

     Διαβάζοντας γιὰ τὴν ἐπιχείρηση Χάρλινγκ, ὃπως ὀνομάστηκε ἡ ὃλη ἐνέργεια τῆς ἀνατίναξης τῆς γέφυρας τοῦ Γοργοποτάμου, ἦρθα σὲ σύγχυση…. Τὸ κάθε ἂρθρον, διαφέρει ἀπὸ τὸ ἂλλο σὲ ἀρκετὰ στοιχεῖα τόσο, ποὺ ἀναρωτιόμουν ἂν ἀναφέρονται στὸ ἲδιο συμβᾶν!
Πρόθυμος ὁ Ἂρης, ἀνέλαβε τὸ σχεδιασμὸ τῆς ἐπιχείρησης καὶ τὴν ἒφερε εἰς πέρας, διάβασα σὲ μερικὰ ἂρθρα· ἐξαφανισμένος ὁ Ἂρης γιὰ ἓνα μῆνα, ἀπέφευγε τὴ συνάντηση μὲ τὴν ἀγγλικὴ ἀποστολή, παραλίγο ν΄ἀναβληθῇ ἡ ἐπιχείρηση, διαβάζω σὲ ἂλλα…
140 ἀντάρτες τοῦ ΕΛΑΣ συμμετεῖχαν στὸ πλευρὸ τοῦ Βελουχιώτη, διαβάζω ἐκεῖ… 120 ἂντρες διαβάζω ἀλλοῦ! Οἱ ἂντρες τοῦ Ζέρβα… ἀλλοῦ ἀναφέρονται ὡς 50… 60… 70… καὶ ἀλλοῦ 80!
   Ἡ Ἱστορία φίλοι μου δὲν κόβεται καὶ ράβεται στὰ μέτρα τῶν ἐκάστοτε ἰδεολογικῶν ἀπόψεων! Ἡ Ἱστορία καταγράφεται ὡς ἒχει! Τὸ μόνο ποὺ μποροῦμε νὰ προσθέσουμε ἐμεῖς, εἶναι ἡ κριτική μας…
      Γιὰ αὐτὸ…
Διαβάζουμε στὸ Μῆλο τῆς Ἒριδας τοῦ C. M. Woodhouse σελ. 214-215:
«…[…]… Καὶ οἱ δύο αὐτὲς ἐπιχειρήσεις (σμ. ἀνατίναξη γέφυρας Γοργοποτάμου καὶ ἀνατίναξη γέφυρας Ἀσωποῦ) ἒφεραν τὸ ἲδιο ἀποτέλεσμα στὴν ἲδια σιδηροδρομικὴ γραμμή. Ἡ πρώτη ὃμως ἒγινε ἀπὸ μία βρετανικὴ δύναμη καὶ ἀπὸ δυνάμεις άνταρτῶν καὶ τοῦ ΕΛΑΣ καὶ τοῦ ΕΔΕΣ. Ἡ δεύτερη ἒγινε μόνο ἀπὸ βρετανικὴ δύναμη, χωρὶς καμιὰ συμμετοχὴ ἀνταρτῶν.
     Ἡ ἐξήγηση βρίσκεται στὸ ὃτι τὸ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ δὲν εἶχε πρόθεση νὰ πάρει μέρος σὲ καμία ἀπὸ τὶς δύο ἐπιχειρήσεις. Στὴν πρώτη ἐξαναγκάσθηκαν, ἐνὼ στὴν δεύτερη ὂχι. Ὃταν ἡ πρώτη ὀμάδα Βρετανῶν ἀλεξιπτωτιστῶν ἒπεσε στὴν Ἑλλάδα τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1942, προσγειώθηκε πολὺ κοντὰ στὴν γέφυρα τοῦ Γοργοποτάμου καὶ στὴν μονάδα τοῦ ΕΛΑΣ ποὺ διοικοῦσε ὁ Ἂρης Βελουχιώτης. Ὁ Ζέρβας βρισκόταν 100 μίλια μακριά, στὰ δυτικά.
Περισσότερο ἀπὸ ἓνας μῆνας πέρασε, ὣσπου ἡ βρετανικὴ ὀμάδα νὰ ἐπιτύχῃ ἐπαφὴ μὲ τὸν Ἂρη. Στὶς ἀρχὲς Νοεμβρίου μία δεύτερη ὁμάδα Βρετανῶν ἀλεξιπτωτιστῶν ἒπεσε τυχαῖα μέσα στὰ χέρια τοῦ Ἂρη. Τοὺς ἒστειλε νὰ συναντήσουν τοὺς συναδέλφους τους, χωρὶς καὶ πάλι νὰ προσφερθῇ νὰ τοὺς βοηθήσῃ στὸ σχέδιό τους. Λίγο ἀργότερα, ἡ πρώτη ὁμάδα συνάντησε τὸν Ζέρβα ἑκατὸ μίλια μακριὰ καὶ τὸν ἒφερε, σὲ μιὰ πορεία χωρὶς ἀνάπαυλα, μὰ χτυπήσῃ τὴ γέφυρα τοῦ Γοργοποτάμου.
   Τότε ἂλλαξαν ὃλα. Ὃταν ὁ Ἂρης κατάλαβε ὃτι ἡ ἐπίθεση θὰ γινόταν, ἒστω καὶ χωρὶς τὶς δικές του δυνάμεις, δὲν διακινδύνευσε νὰ ἀφήσῃ τὸν Ζέρβα νὰ πάρῃ ὃλη τὴ δόξα· προσφέρθηκε ἀμέσως νὰ συνεργασθῇ. Τὸ ἀποτέλεσμα ἦταν μία κοινὴ ἐπιχείρηση, ποὺ ἲσως ποτὲ δὲν θὰ γινόταν ἂν δὲν ἦταν ὁ Ζέρβας καὶ δὲν θὰ σημείωνε ἐπιτυχία ἂν δὲν ἦταν ὁ Ἂρης Βελουχιώτης…[…]…»

 
    Καὶ στὴν συνέχεια τμῆμα Συνοπτικῆς Ἐκθέσεως ποὺ κατέθεσε ὁ Ν. Ζέρβας στὸ Ὑπουργεῖον τῶν Στρατιωτικῶν τὸ 1949:
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΙΣ
Μετὰ τινῶν στοιχείων τῆς ὀργανώσεως Ἐθνικῆς Ἀντιστάσεως ὑπὸ τὴν ἐπωνυμίαν Ἐθνικὸς  Δημοκρατικὸς Ἑλληνικός Σύνδεσμος “ΕΔΕΣ” καὶ τῶν Ἐθνικῶν Ὁμάδων Ἑλλήνων Ἀνταρτῶν “ΕΟΕΑ”  τοῦ ΕΔΕΣ.
Πρὸς
Τὸ Ὑπουργεῖον Στρατιωτικῶν
ΕΝΤΑΥΘΑ
    Διὰ τοῦ ἀναγκαστικοῦ νόμου 844/948 προβλέπεται ἡ διαδικασία τῆς ἀναγνωρίσεως τῶν κατὰ τὴν κατοχὴν Ὀργανώσεων Ἐθνικῆς Ἀντιστάσεως καὶ τῆς δράσεως ἐκάστης τῶν ὀργανώσεων τούτων καὶ τῶν μετασχόντων εἰς ταῦτας.
Διακρίνονται διὰ τοῦ ἂνω Νόμου δύο στάδια τοιαύτης ἐνεργείας. Ἦτοι πρῶτον στάδιον περιλαμβάνον τὴν ἀναγνώρισιν τῶν Ὀργανώσεων (Άρθρον 6ον) καὶ δεύτερον τοιοῦτον περιλαμβάνον τὴν ἀναγνώρισιν τῆς δράσεως τῶν μετασχόντων εἰς ταύτην (άρθρον 7ον).
Συμμορφούμενοι ὂθεν μὲ τὰς διατάξεις τοῦ ἂρθρου 6ου τοῦ ἂνω Ἀναγκαστικοῦ Νόμου 844 ἒχομεν τὴν τιμὴν νὰ ὑποβάλωμεν τὴν κατωτέρω συνοπτικὴν ἒκθεσιν μετὰ τινῶν μόνον στοιχείων, ἥτις δίδει μίαν γενικὴν τουλάχιστον εἰκόνα, περὶ τοῦ τί ὑπῆρξεν ὁ ΕΔΕΣ, ὡς ὀργάνωσις Ἐθνικῆς Ἀντιστάσεως, καὶ ποῖον τὸ ἒνοπλον τμῆμα αὐτοῦ. Αἱ Ἐθνικαὶ Ὁμάδες Ἑλλήνων Ἀνταρτῶν “ΕΟΕΑ”.
   «…[...]… Τὴν πρωΐαν τῆς 23ης Ἰουλίου 1942 ἀνεχώρησα διὰ τὰ γνώριμα βουνὰ τῆς Ἠπείρου καὶ Αἰτωλ/νίας ἀποφασισμένος νὰ φέρῳ εἰς πέρας τὸ μέγα καὶ δύσκολον ἒργον, ὃπερ ἀνελάμβανα. Ἡ ἐκλογὴν τῆς περιοχῆς Ἠπείρου-Αἰτωλ/νίας ὡς σταθμοῦ Διοικήσεῶς μου, ἐγένετο διὰ τοὺς ἐξῆς κυρίως λόγους:
1ον. Ὁ ὀρεινὸς ὂγκος τῆς Πίνδου καὶ τῶν παραφυάδων του ἐκρίθῃ ὡς ἰκανὸς νὰ διατηρήσῃ ἀπροσβλήτους ἀκόμη καὶ μεγάλας ἐνόπλους δυνάμεις.
2ον. Μὲ ὀρμητήριον τὰς ὀρεινὰς αὐτὰς βάσεις ἧτο εὐχερὴς ἡ προσβολὴ τῶν ἐχθρικῶν φαλάγγων καί
3ον. Διέρχεται ἐκεῖθεν ἡ μοναδικὴ ὁδὸς ἡ ἂγουσα ἀπὸ τῶν Ἀθηνῶν πρὸς Ἀλβανίαν καὶ δι’ ἢς κυρίως ἐκινοῦντο ὁδικῶς αἰ ἐχθρικαὶ φάλαγγες ἀπὸ Βορρᾶ πρὸς Νότον καὶ τ’ ἀνάπαλιν.
    Ἐντὸς τριμήνου, ἀκριβῶς δε ἀπὸ τῆς 23ης Ὀκτωβρίου 1942, αἰ ὀργανωθεῖσαι πρῶται Ὁμάδες διεξήγαγον τὴν πρώτην ἐπιχείρησιν κατὰ τῶν Ἰταλῶν ἐπιχειρήσαντων νὰ διαλύσωσι ταῦτας καὶ ἐν συνεχείᾳ καὶ ἂλλας τοιαῦτας καὶ εἰς τὰς περιοχὰς Ἂρτης-Τζουμέρκων-Βάλτου-Σκουλικαριᾶς-Κλειδίου-Καλλεντίνης. Ἢρξαντο αὗται τὴν 23ην Ὀκτωβρίου καὶ ἐσυνεχίσθησαν μέχρι τοῦ τέλους σχεδὸν τοῦ Νοεμβρίου 1942. Διαρκουσῶν τῶν συγκρούσεων αὐτῶν ἀνελήφθη καὶ ἡ εἰδικὴ ἐκείνη ἐπιχείρισις ἡ τὰ μέγιστα ἐξυπηρετοῦσα τὸν Ἀγῶνα τῶν Βρεττανικῶν Δυνάμεων ἐν τῇ Βορείῳ Ἀφρική ἡ ἀποκληθεῖσα τοῦ Γοργοποτάμου.

Η ΑΝΑΤΙΝΑΞΙΣ ΤΗΣ ΓΕΦΥΡΑΣ ΤΟΥ ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΥ

   Τὸ ἔτος 1942 ὑπῆρξεν ἒτος, ὡς πάντες θὰ ἐνθυμοῦνται, πολὺ δύσκολον διὰ τοὺς Συμμάχους. Ἡ Στρατιὰ τοῦ Ρόμελ εὐρίσκετο εἰς τὴν γραμμὴν τοῦ Ἒλ Ἀλαμέιν καὶ ἠπείλει ἐκεῖθεν ἀμεσώτατα ὁλόκληρον τὴν Μέσην Ἀνατολὴν καὶ τὸ Σουέζ. Ἂν ἡ κίνησις ἐκείνη τοῦ Ρόμελ ὁλοκληροῦτο δὲν εἶναι ὑπερβολὴ ἐὰν εἲπωμεν ὃτι ὁ Ἂξων ἂν δὲν ἐκέρδιζε ὀριστικῶς τὸν πόλεμον, πάντως θὰ τὸν παρέτεινεν ἐπὶ πολλὰ ἀκόμη ἒτη. Εἰς αὐτὴν λοιπὸν τὴν κρισιμότατην καμπὴν τῆς τύχης των, οἱ Σύμμαχοι ἐτοιμάζουν μίαν ἀποφασιστικὴν ἀντεπίθεσιν.
      Ἡ Ἑλλάς ἦτο μία ἀπὸ τὰς κυρίας ἀρτηρίας διὰ τῆς ὁποίας ἀνεφοδιάζετο ἡ Στρατιὰ Ρόμελ. Διὰ τὴν ἐπιτυχίαν τῆς παρασκευαζομένης Συμμαχικῆς ἀντεπιθέσεως ἐκρίθη ἐπάναγκες ὃπως ἀποκοπῆ ἡ κυρία αὒτη ἀρτηρία ἀνεφοδιασμοῦ.
Πρὸς τὸν σκοπὸν τοῦτον τὸ ΣΜ ἐκατήρτισε ἀποστολὴν ἀπὸ ἐ ννέα ἀξιωματικοὺς μὲ ἐπί κεφαλῆς τὸν Ἂγγλον Ταξίαρχον τοῦ Μηχανικοῦ Ἒντυ Μάγιερς. Ἂπαντες οὖτοι δι’ ἀλεξιπτώτου ἒπεσαν τὴν 28ην Σεπτεμβρίου 1942 εἰς τὴν περιοχὴν τῆς Γκιῶνας μὲ σκοπὸν ὂπως πραγματοποιήσουν τὴν ἀνωτέρω ἐντολὴν βοηθούμενοι καὶ ὑπὸ τοῦ ΕΑΜ τὸ ὁποῖον καθ’ ἂς εἶχον πληροφορίας ἐξ’ Ἀθηνῶν θὰ εὒρισκαν ἐκεῖ μὲ ἀρκετὴν μάλιστα δύναμιν. Οἱ δύο ἀρχηγοὶ Ὁμάδων τοῦ ΕΑΜ οἱ εὐρισκόμενοι εἰς τὴν περιφέρειαν ἐκείνην οὐδεμίαν ἒδειξαν προθυμίαν νὰ τοὺς βοηθήσουν. Εἰδικῶς δε ὁ Βελουχιώτης, ὅστις καὶ εὐρίσκετο εἰς Γκιῶναν ὂχι μόνο ἠρνήθη νὰ βοηθήσῃ τὴν ἀποστολὴν ἀλλὰ τῆς ἀφήρεσε διὰ τοῦ ληστοῦ Καραλιβάνου καὶ τὰ ὀλίγα ἐφόδια τὰ ὁποῖα ἒφερε μεθ’ ἑαυτής κατὰ τὴν προσγείωσίν της.
Εἰς μάτην ἡ ἀποστολὴ ἀνέμενε καὶ ἐξελιπάρει τὴν βοήθειαν τοῦ ΕΑΜ μέχρι καὶ τοῦ τέλους Ὀκτωβρίου. Ὃταν τέλος ἒχασε πάσα ἐλπίδα, τότε μόνον ἐνεθυμήθη ὃτι ὑπῆρχε καὶ κάποιος Ζέρβας εἰς Ἢπειρον καὶ ἀπεφάσισε νὰ ζητήσῃ τὴν βοήθειάν του καίτοι ἐγνώριζεν ὃτι ἡ ἀπόστασις ἡ ὁποία τοὺς ἐχώριζεν ἀπὸ αὐτόν μέχρι τοῦ τόπου τῆς ἐπιχειρήσεως ἦτο 300 καὶ πλέον χιλιόμετρα καὶ ἡ διαδρομὴ ἀρκετὰ ἐπισφαλής.
    Οὒτῳ τὴν 9ην Νοεμβρίου ἒφθασεν ὁ Ταγματάρχης ΚΡΙΣΤ ΓΟΥΝΤΧΑΟΥΖ εἰς Ἢπειρον, ὂστις καὶ μοῦ ἀνεκοίνωσε τὸν σκοπὸν διὰ τὸν ὁποῖον ἦλθε, καθ’ ἢν ὣραν ἀπέκρουα Ἰταλικὴν ἐπιδρομὴν ἐπιχειρηθεῖσαν ἀπὸ 23 Ὀκτωβρίου 1942, ὡς προανέφερον καὶ ἐζήτησεν τὴν βοήθειάν μου ἐγγράφως. Πεισθεῖς περὶ τῆς σοβαρότητος τοῦ πράγματος ἀνέλαβα προθύμως τὴν ἐκτέλεσιν τῆς ἐπιχειρήσεως καὶ τὴν 12ην Νοεμβρίου ἀφῆσας εἰς τὸν ἀδελφόν μου Περικλῆν Ζέρβαν τὴν συνέχισην τοῦ ἀγῶνος κατὰ τῶν Ἰταλῶν ἀπῆλθα, τὴν δε 17ην Νοεμβρίου ἒφθασα ἐγγύς τοῦ τόπου τῆς ἐπιχειρήσεως μὲ 95 ἐπιλέκτους ἂνδρας μου καλύψας τὴν ἀπόστασιν ἀπὸ τὸ χωρίον Νέο Ἀργύρι τοῦ Νομοῦ Τρικάλων μέχρι τοῦ χωρίου Μαῦρο Λιθάρι τῆς Φθιώτιδος ἐντὸς πέντε ἠμερῶν, βαδίζων ἀπὸ κορυφογραμμῆς εἰς κορυφογραμμὴν ἐν μέσῳ βαρύτατου χειμῶνος.
  Μετὰ πολλὰς προσπαθείας καὶ ἐντέχνου μεταχείρησιν, κατέπεισαν καὶ τὸν Ἂρην Βελουχιώτην νὰ συμμετάσχῃ τῆς ἐπιχειρήσεως μὲ δύναμιν περίπου 50 ἀνδρῶν. Μὲ τὴν δύναμιν αὐτὴν καὶ τὴν ἐνίσχυσιν τῶν Ἂγγλων ἐπραγματοποίησα τὴν 25ην Νοεμβρίου 1942 τὴν ἀνατίναξιν τῆς γεφύρας τοῦ Γοργοποτάμου.
  Τὴν επιχείρησιν ταύτην τὸ Στρατηγεῖον Μέσης Ἀνατολής ἐχαρακτήρισεν ὡς ἓν ἐκ τῶν μεγαλυτέρων Σαμποτᾶζ τὰ ὁποῖα ἐπραγματοποίησε ὁ Συμμαχικὸς Στρατὸς κατὰ τὸν πόλεμον καὶ ὡς μίαν πολύτιμον καὶ μεγάλης ἀξίας ὑπηρεσίαν ἂκρως ὑποβοηθητικὴν εἰς τὴν ἀναληφθεῖσαν κατὰ τοῦ Ρόμελ προσπάθειαν. Εἰς ἀναγνώρισιν τῶν ὑπηρεσίων μου αὐτῶν μοῦ ἀπένειμεν ἓν τῶν μεγαλυτέρων Βρεττανικῶν παρασήμων, ἐπαρασημοφόρησε δε καὶ τὸν Ὑπασπιστήν μου Μυριδάκην Μιχαῆλ Λοχαγόν, διοικητὴν τοῦ τμήματος ἐπιθέσεως.
Ἐξ’ ἂλλου ὁ Στρατηγὸς διοικητὴς τῶν Βρεττανικῶν δυνάμεων Ἀλεξᾶντερ μᾶς συνεχάρη διὰ προσωπικῆς του ἐπιστολῆς καὶ μοῦ ἀπέστειλε διὰ τὰς ἐορτὰς τῶν Χριστουγέννων ἐκλεκτὸν δῶρον. Εἰς οὐδένα ἐκ τοῦ ΕΑΜ ἐδώθη παράσημον, ἀλλὰ καὶ οὒτε καὶ εἲς Βρεττανὸς Ἀξιωματικός, παρὰ τὴν ἐπίμονον παράκλησιν τοῦ Βελουχιώτη, παρέμεινε μετ’ αὐτοῦ. Πάντες μὲ ἠκολούθησαν ἐπιστρέφοντας εἰς Ἢπειρον.
  Ἒκτοτε δε ἀρχίζει ἡ συχνὴ ἀπ’ εὐθείας ἐπαφὴ μὲ τὸ Στρατηγεῖον Μέσης Ἀνατολῆς, χάρις εἰς τοὺς ἀσυρμάτους οὓς ἡ Βρεττανικὴ Ἀποστολὴ ἒφερε μεθ’ ἐαυτῆς.
Τὸ γεγονὸς τοῦτο σπουδαίως μᾶς ἐνίσχυσεν εἰς τὴν μετέπειτα προσπάθειαν καὶ ἀνάπτυξιν τῶν Ἐθνικῶν μας δυνάμεων καὶ δύναμαι νὰ εἲπῳ ὃτι χάρις εἰς τὸν Γοργοπόταμον οἱ Σύμαχοί μας Βρεττανοί, ἀντελήφθησαν τὸ ἦτο ἰκανὸν νὰ πράξῃ τὸ ΕΔΕΣ ὃπως καὶ ὃτι μοναδικός του σκοπὸς ἦτο ἡ ὑποβοήθησις τοῦ κατὰ τῶν κατακτητῶν ἀγῶνος του καὶ ὂχι ἡ πολιτικολογία.
   Μετὰ τὴν ἀνατίναξιν τῆς γέφυρας τοῦ Γοργοποτάμου καὶ τὴν 12ην ἀκριβῶς Δεκεμβρίου ἐπεστρέψαμεν εἰς Ἢπειρον καὶ εἰδικῶς εἰς τὴν περιφέρειαν Ραδοβυζίων. Οἱ Ἰταλοὶ οἲτινες καθ’ ὃλην τὴν διαδρομήν μας ἀπὸ Γοργοποτάμου εἰς Ἢπειρον, ἐπεχείρουν νὰ μᾶς πλήξουν, μόλις σχεδὸν ἒφθασα, μὲ νέας δυνάμεις καὶ ἰσχυρὰς φάλαγγας ἐξόρμησαν ἐξ Ἂρτης μὲ ἐπόφασιν, καθ’ ἢν εἶχον ἐντολήν, νὰ μᾶς διαλύσουν. Τὴν 21 καὶ 22 Δεκεμβρίου 1942 συνήφθησαν σκληραὶ μάχαι εἰς τὴν περιοχὴν Ξηροκάμπου-Βελιτζικοῦ κατὰ τὰς ὁποίας ὃμως, παρὰ τὸ πεῖσμα των, ἡττήθησαν σχόντες μεγάλας ἀπωλείας καὶ ἀναγκασθέντες νὰ ἐπανέλθουν κατησχημένοι εἰς τὴν βάσιν τους.
   Δὲν εἲχαμε κὰν πλήρως ἀποδιώξει τοὺς ἐπιδρομεῖς ὃτε τὴν 27η Δεκεμβρίου 1942 οἱ Κομμουνισταί (ΕΑΜ – ΕΛΑΣ) διελθόντες τὸν Ἀχελῶον μᾶς ἐπετέθησαν ἐκ τῶν Νότων αἰφνιδιαστικῶς, ἐπωφεληθέντες τῆς ἀπασχολήσεώς μας μὲ τοὺς Φασίστας. Σκοπὸς τῆς ἐπιθέσεώς τους ἦτο προφανῶς ἡ διάλυσις καὶ ὁ ἀφοπλισμός μας. Εἰς τὴν πρώτην τους αὐτὴν ἀντεθνικὴν προσπάθειαν ἀπέτυχον οἰκτρῶς καὶ χάρις μόνον εἰς τὴν ἐπέμβασιν τοῦ Βρεττανοῦ Ταγματάρχη Κρὶς διεσώθη ὁ ἐπὶ κεφαλῆς τούτων ἀρχισυμμορίτης Ἂρης Βελουχιώτης...[...]…
Ἐν Ἀθῆναις τῇ 19 Φεβρουαρίου 1949
Ὁ Τέως Γενικὸς Ἀρχηγὸς τῶν ΕΟΕΑ Ν. Ζέρβας»

  
   Ἡ ἀνατίναξη τῆς γέφυρας τοῦ Γοργοποτάμου ἦταν ἡ μοναδικὴ ἀποτελεσματικὴ κοινὴ ἐπιχείρηση τῶν ἀντιπάλων ΕΔΕΣ καὶ ΕΛΑΣ…
Ἐπίσης… «Ἡ μαρτυρία ἑνὸς saboteur», στὸ «Πόλεμος & Ἱστορία» τοῦ Νοεμβρίου 2007.
Ἡ προσωπικὴ μαρτυρία τοῦ Κομνηνοῦ Πυροµάγλου, µέσω µιᾶς γλαφυρῆς ἀλλὰ καὶ λεπτοµεροῦς ἀφηγήσεως τῆς ἐπιχειρήσεως ἀλλὰ καὶ τῶν ὃσων προηγήθηκαν, ξεκαθαρίζει τὸ τοπίο σχετικὰ µὲ τὴ δράση καὶ τὴν ἐµπλοκὴ τῶν ἐθνικῶν ἀντιστασιακῶν ὁµάδων…


 Βιβλιογραφία: ΕΟΕΑ-ΕΔΕΣ, ΑΡΧΕΙΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ, ΔΙΣ. “Τὸ Μῆλον τῆς Ἒριδος” Christofer Montague Woodhouse, ἐκδ. Ἑξάντας.