Μια οφειλόμενη απάντηση στο ντοκιμαντέρ «Άρης Βελουχιώτης – το δίλημμα» και στα περί (δήθεν) συνεργασίας Ζέρβα-Γερμανών που «ομολογεί» ο Καρλ Χάιντς Ρότφουξ

Του Γιάννη Αθανασόπουλου
ιστορικού

Ο Καρλ Χάιντς Ρότφουξ.

Είναι γνωστό εδώ και χρόνια το ντοκιμαντέρ «Άρης Βελουχιώτης – το δίλημμα», που έχει σκηνοθετήσει ο Φώτος Λαμπρινός, για τη μονόπλευρη και προπαγανδιστική προσέγγιση και παρουσίαση των γεγονότων. Ακόμα περισσότερο όταν την ιστορική επιμέλεια του όλου φίλμ έχει αναλάβει ο γνωστός ιστορικός Χάγκεν Φλάισερ.

Θα ασχοληθούμε με το απόσπασμα που παρουσιάζει τον αρχηγό του ΕΔΕΣ, Ναπολέοντα Ζέρβα σαν συνεργάτη των Γερμανών! Είναι γνωστό ότι εδώ και χρόνια προπαγανδίζονται τέτοια μυθεύματα από ανθρώπους που είναι ή δηλώνουν ιστορικοί. Άλλοι δεν είναι τίποτα περισσότερο ή τίποτα λιγότερο από εμπαθείς που αναμασούν τα γραφόμενα της προπαγάνδας κομισαρίων του ΚΚΕ ήδη από την εποχή εκείνη. Άλλοι επίσης είναι είτε ενοχικοί Γερμανοί είτε αμετανόητοι ναζί που ωστόσο προσπαθούν να αποποιηθούν τα όσα έπραξαν τότε για να μη πληρώσουν μετά τον πόλεμο φτάνοντας ως το σήμερα.

 Καρλ Χάιντς Ρότφουξ υπήρξε διευθυντής του ΙΙ γραφείου της 1ης Ορεινής Μεραρχίας Endelweiss και στο ντοκιμαντέρ φιλοξενείται για να «αποδείξει» την συνεργασία Ζέρβα – Γερμανών. Πριν αναφερθώ στα γεγονότα θα παραθέσω τα λεγόμενα του Ρότφουξ στο εν λόγω απόσπασμα: «Λόγω του ότι υπήρχε μπέρδεμα στις αντάρτικες δυνάμεις σκεφτήκαμε να ζητήσουμε επαφές με κείνες τις οργανώσεις που ήταν πιο κοντά στους δικούς μας πολιτικούς στόχους. Με τη μεσολάβηση του Μπίκελ του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού συνδεθήκαμε για πρώτη φορά με τον στρατηγό Ζέρβα και τον ΕΔΕΣ. Οι επαφές αυτές συνεχίστηκαν και όταν ανέλαβε την διοίκηση της Δυτικής Ελλάδας, το 22ο Σώμα Στρατού υπό τον στρατηγό Χούμπερτ Λαντζ. Τότε έγινε επέκταση αυτών των επαφών. Σκοπός μας ήταν να ουδετεροποιήσουμε τις περιοχές που ελέγχονταν από εθνικιστικές ανταρτομάδες για να μπορέσουμε να συγκεντρώσουμε τις δυνάμεις μας εναντίον των ερυθρών τμημάτων του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Δεύτερος στόχος μας ήταν να κρατήσουμε τις παράκτιες περιοχές, ελεύθερες από εκείνες τις ανταρτικές ομάδες που θα μπορούσαν να βοηθήσουν μια συμμαχική απόβαση. Το Νοέμβριο του 1943, μετατέθηκα στην Γιουγκοσλαβία κι έτσι δεν έχω άμεση αντίληψη για όσα συνέβησαν μέχρι και τα μέσα του 1944. Γνωρίζω πάντως ότι το 22ο Σ.Σ. ανέπτυξε ακόμα περισσότερο αυτές τις επαφές που δεν κατέληξαν σε πλήρη τερματισμό των εχθροπραξιών πέτυχαν όμως να ουδετεροποιήσουν μεγάλες περιοχές». 

Ακολουθεί από τον εκφωνητή του ντοκιμαντέρ αναφορά στην ανυπόγραφη έκθεση που κάνει λόγο για τη «συμφωνία κυρίων» μεταξύ Ζέρβα και Γερμανών τον Φεβρουάριο του 1944 μέχρι και τον Ιούλιο (υποτίθεται). Και συνεχίζει μετά την εισαγωγή αυτή ο Ρότφουξ: «Αυτό το επιβεβαιώσαμε απόλυτα μόλις επιστρέψαμε στην Ελλάδα τον Μάιο του 1944. Γνωρίζω επίσης, ότι μετά την αποχώρηση του 22ου Σ.Σ. από την Ελλάδα καταβλήθηκε κάθε προσπάθεια να μη πέσει τίποτα από τον οπλισμό που αφήναμε πίσω μας, στα χέρια των ερυθρών ανταρτομάδων. Έτσι δεν είναι καθόλου περίεργο που με την ίδια λογική αφήσαμε όπλα και πυρομαχικά στον ΕΔΕΣ». 

Αρχικά θα προσπαθήσω να αναλύσω βάσει πηγών, ντοκουμέντων και μαρτυριών την εγκυρότητα όλων όσων υποστηρίζει ο Ρότφουξ αλλά και πως έλαβαν χώρα τα πραγματικά γεγονότα, κάτι το οποίο δεν έχει ως αντικειμενικό σκοπό το συγκεκριμένο απόσπασμα του ντοκιμαντέρ. Και αυτό γιατί είτε αποκρύπτονται ολοκληρωτικά και συνειδητά αλήθειες είτε παρουσιάζονται κατά παραγγελία – δηλαδή καθαρά υποκειμενικά και μεροληπτικά –  τα ιστορικά γεγονότα προκειμένου να εξυπηρετηθούν προπαγάνδες και μηχανισμοί που δεν έχουν σχέση με την κατά το δυνατό αντικειμενική προσέγγιση των γεγονότων.

Αναφέρει λοιπόν ο Ρότφουξ: «Λόγω του ότι υπήρχε μπέρδεμα στις αντάρτικες δυνάμεις σκεφτήκαμε να ζητήσουμε επαφές με κείνες τις οργανώσεις που ήταν πιο κοντά στους δικούς μας πολιτικούς στόχους«. Εν μέρει έχει δίκιο ο Γερμανός αξιωματικός, αποκρύπτει όμως – ή αυτό πράττουν οι δημιουργοί του φιλμ – το γεγονός πως οι Γερμανοί εκείνη την περίοδο έστειλαν την ίδια επιτροπή όχι μόνο στον Ζέρβα αλλά και στην VIIIη Μεραρχία του ΕΛΑΣ Ηπείρου. Αυτό αποτελεί ένα πρώτο και συνειδητό σφάλμα που αποδεικνύει τους πραγματικούς προπαγανδιστικούς στόχους και σκοπούς του «ιστορικού» ντοκιμαντέρ. Γράφει ο Γερμανός ιστορικός Χάιντς Ρίχτερ, που έχει μελετήσει εξονυχιστικά τα γερμανικά αρχεία της Βέρμαχτ και των υπηρεσιών του Γερμανικού στρατού: «Σημείο εκκίνησης ήταν ο Ζέρβας, με τον οποίο έπρεπε ν’ αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις (σσ οι Γερμανοί) για να πετύχουν σύναψη ανακωχής. Αν ο Ζέρβας συμφωνούσε, τότε θα είχαν έναν εχθρό λιγότερο, αν όχι τότε θα τα έβαζαν και μαζί του (σσ όπως και έγινε λίγες μέρες μετά). Οπωσδήποτε όμως με την ανάληψη αυτών των επαφών, που θα διοχετεύονταν κατάλληλα, η επιθυμητή διάσπαση ανάμεσα στον ΕΔΕΣ και στον ΕΛΑΣ θα πετύχαινε. Τα σχέδια αυτά ενισχύθηκαν με οδηγίες της ανώτατης διοίκησης της Βέρμαχτ στις 21 Σεπτεμβρίου 1943″ {Δύο επαναστάσεις και αντεπαναστάσεις στην Ελλάδα 1936-1946, τόμος β’, σ. 28}.

Όπως επίσης είναι γνωστό πως τα πολιτικά ιδεώδη του Ζέρβα προσωπικά και του ΕΔΕΣ σαν οργάνωση ήταν άκρως αντίθετα με τα εθνικοσοσιαλιστικά πιστεύω των Ναζί. Ο Ζέρβας και το πολιτικό πρόγραμμα του ΕΔΕΣ ήταν ταγμένοι στα βενιζελικά και δημοκρατικά ιδεώδη. Όπως είναι κοινά από όλους τους ιστορικούς αποδεκτό πως οι Γερμανοί δεν νοιάζονταν για την επικράτηση των «εθνικιστών» ή των «κομμουνιστών» ανταρτικών οργανώσεων αλλά για την εξασφάλιση δικών τους δυνάμεων μέσω της διασπαστικής τους πολιτικής έναντι των οργανώσεων που είχε ως στόχο να αναζωπυρώνει τον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ όποτε οι ίδιοι το έκριναν σωστό προς εξυπηρέτηση δικών τους συμφερόντων. Γράφει ο Νουμπάχερ προς τις Γερμανικές αρχές στην Ελλάδα: «Για την αποφυγή παρεξηγήσεων πρέπει να πληροφορηθεί η Ομάδα Στρατού Ε τις εξής οδηγίες σχετικές με τη διασπαστική μας πολιτική στην Ελλάδα. Πρέπει να οξύνουμε κάθε αντίθεση και να προκαλούμε όσο περισσότερο διαμάχες και συγκρούσεις μπορούμε (σσ μεταξύ ανταρτών των δύο οργανώσεων). Δεν υπάρχει θέμα να πάρουμε το μέρος της μιας ή της άλλης ομάδας. Δεν αποβλέπουμε να σώσουμε την Ελλάδα από την μπολσεβικοποίηση, αλλά αποκλειστικά και μόνο να οξύνουμε με όλα τα μέσα την αντίθεση ανάμεσα στους Άγγλους και τους Ρώσους. Σταθερή πολιτική μας γραμμή είναι ότι στην Ελλάδα πρέπει να εφαρμόσουμε διασπαστική πολιτική». Επομένως γίνεται απολύτως κατανοητό πως τα λεγόμενα του Καρλ Χάιντς Ρότφουξ δεν έχουν απολύτως καμία βάση καθώς οι Γερμανοί δεν αποσκοπούσαν ποτέ, σε καμία χρονική περίοδο στο να υποστηρίξουν κάποια πλευρά και ειδικά αυτή των Εθνικών Ομάδων του Ζέρβα, γιατί όπως αναφέρει ο Νουμπάχερ δεν αποσκοπούσαν οι Γερμανοί να σώσουν την Ελλάδα από την μπολσεβικοποίηση. Τόσο απλά.

Συνεχίζει ο Γερμανός αξιωματικός: «Με τη μεσολάβηση του Μπίκελ του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού συνδεθήκαμε για πρώτη φορά με τον στρατηγό Ζέρβα και τον ΕΔΕΣ. Οι επαφές αυτές συνεχίστηκαν και όταν ανέλαβε την διοίκηση της Δυτικής Ελλάδας, το 22ο Σώμα Στρατού υπό τον στρατηγό Χούμπερτ Λαντζ. Τότε έγινε επέκταση αυτών των επαφών». Ο τρόπος που γίνεται η περιγραφή δίνει εντελώς παραπλανητικά το δικαίωμα στον ακροατή να βγάλει το συμπέρασμα ότι υπήρξε αποκλειστικά και μόνο επαφή Ζέρβα – Γερμανών, ενώ είναι γνωστό πως η ίδια επιτροπή υπό την ηγεσία του εκπροσώπου του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού Μπίκελ συναντήθηκε και με το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στην Ήπειρο. Η επιτροπή αυτή έφτασε στο Αρχηγείο του Ζέρβα την 4η Οκτωβρίου 1943 και στην έδρα της VIIIης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ Ηπείρου την 6η Οκτωβρίου. Ουδεμία αναφορά γίνεται από τον Ρότφουξ στις επαφές των Ναζί με τον ΕΛΑΣ πολλώ δε μάλλον στη συμφωνία που αποφασίσθηκε ανακωχή 15 ημερών. Δείγμα της μεροπληπτικής και συνειδητά παραπλανητικής οπτικής των δημιουργών του ντοκιμαντέρ. Για όλα αυτά τα γεγονότα γίνονται αναλυτικές και τεκμηριωμένες αναφορές στο βιβλίο μου Ναπολέων Ζέρβας και το έπος της Εθνικής Αντιστάσεως του ΕΔΕΣ-ΕΟΕΑ, εκδόσεις Πελασγός. Βασισμένες σε πηγές όλων των πλευρών και παρατάξεων. Για μια βασική θεώρηση των γεγονότων μπορείτε να δείτε εδώ.

Αυτό που δεν τονίζεται ωστόσο είναι ο λόγος που οι Γερμανοί μέσω του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού επεδίωκαν να πετύχουν ανακωχή με τους αντάρτες. Από τα τέλη Σεπτεμβρίου 1943 σημαντικές δυνάμεις του ΕΔΕΣ ξεκίνησαν σαμποτάζ και επιθετικές ενέργειες κατά των Γερμανών με βάση πάντα διαταγές του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής στην Ήπειρο και στην Αιτωλοακαρνανία. Οι επιθέσεις αυτές προξένησαν απώλειες και προβλημάτισαν τον εχθρό. Συνεχίστηκαν μέχρι τις 5-6 Οκτωβρίου 1943 ενώ δηλαδή η επιτροπή ήταν στο Αρχηγείο του Ζέρβα και οι Γερμανοί απάντησαν με πυρπολήσεις χωριών από την 1η Οκτωβρίου στην περιοχή της Άρτας μέχρι και την περιοχή των Ιωαννίνων με αποκορύφωμα το ολοκαύτωμα των Λιγκιάδων και της Μπάρρας την 3η Οκτωβρίου 1943. Επιπλέον ενώ τα σαμποτάζ των Ομάδων του Ζέρβα συνεχίζονταν στις 30 Σεπτεμβρίου έπεσε σε ενέδρα του οπλαρχηγού του ΕΔΕΣ Αλέκου Παπαδόπουλου ο διοικητής του 98ου Συντάγματος της 1ης Μεραρχίας Ορεινών Καταδρομών «Εντελβάις», συνταγματάρχης Γιόζεφ Ζάλμινγκερ και εκτελέστηκε. Οι Γερμανοί έστειλαν την επιτροπή με στόχο να σταματήσουν την ορμή των επιθέσεων και των σαμποτάζ του ΕΔΕΣ και να ζητήσουν την ανταλλαγή του Ζάλμινγκερ με άλλους ομήρους, από την στιγμή που νόμιζαν πως ήταν αιχμάλωτος. Επομένως ο λόγος που οι Γερμανοί στράφηκαν προς τον Ζέρβα δεν ήταν κάποια συμπάθεια όπως υπονοεί ο Ρότφουξ αλλά οι επιθέσεις που τους προξένησαν απώλειες.

Σχετικά με την επιτροπή υπό την ηγεσία του Μπίκελ – που στόχο είχε να πείσει τους αντάρτες να παύσουν τα σαμποτάζ και τα χτυπήματα κατά των Γερμανών με αντάλλαγμα να σταματήσουν οι ναζί να εκτελούν αμάχους –  στο αρχηγείο του Ζέρβα και στο τι ειπώθηκε μας ενημερώνει ο στρατηγός Ζέρβας στο ημερολόγιο του την 4η Οκτωβρίου: «Απήντησα ότι εμείς είμαστε στρατός κράτους νομίμου ως επαναστατήσαντος και επιβληθέντος και ότι δεν έχουν δικαίωμα να κάνουν αντίποινα κατά των αμάχων, αλλά να πολεμήσουν εναντίον μας. Επίσης αν θέλουν να συζητήσουν μαζύ μας να αποστείλουν εδώ αξιωματικούς των εξουσιοδοτημένους από την Ανωτ. Στρατ. Διεύθυνσιν. Ο Ελβετός εξέφρασε την γνώμην ότι θέλουν τρόπον τινά διά να εξασφαλίσουν την ομαλήν υποχώρησίν των, δι΄αυτού διεβίβασα παραγγελίαν εις τον Γερμανόν όπως αποχωρούντες μας παραδώσουν τον οπλισμόν των και διοίκησιν, διατί δεν θέλομεν να χυθή αθώο αίμα. Σχετικώς ετηλεγράφησα εις τον Γενικόν Στρατηγείον Μέσης Ανατολής. Η Επιτροπή των Ιωαννίνων μου έδωκεν έγγραφον πρότασίν της και εγώ είπα και έγραψαν ανυπόγραφον απάντησιν. Ειδοποίησα και το ΕΑΜ…» {Ημερολόγιο στρατηγού Ναπολέοντα Ζέρβα 1942-1945, σ. 333-334}.

Το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ ωστόσο αν και ειδοποιήθηκε από τον Ζέρβα πίστευε πως υπήρξε συμφωνία του ΕΔΕΣ με τους Γερμανούς. Γράφει ο Σόλωνας Γρηγοριάδης: «Λόγω της ιδιότητάς μου είχα την δυνατότητα να αναδιφώ τους φακέλους του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ και να συναναστρέφομαι συνεχώς τους ηγέτες του. Γνωρίζω πως οι επαφές του Ζέρβα με τις «πρεσβείες» που σκόπιμα του στέλναν οι Γερμανοί απ’ τα Ιωάννινα και την Άρτα και κατόπιν με Γερμανούς αξιωματικούς, είχαν προκαλέσει αναστάτωση. Μολονότι ο αρχηγός του ΕΔΕΣ είχε ειδοποιήσει το Κοινό Στρατηγείο, από την πλευρά του ΕΛΑΣ θεωρούνταν η ειδοποίηση ως καμουφλάζ και ότι η ανακωχή του Ζέρβα με τους Γερμανούς ως ουσιαστική. Στο διευθυντή του 2ου Γραφείου του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ Σεραφείμ Στρατίκη, είχα εκφράσει ενδοιασμούς αν υπάρχουν αποδείξεις ότι ο Ζέρβας πραγματικά συνεργαζόταν με τους Γερμανούς. – «Εγώ όμως είμαι βέβαιος, μου απάντησε πως έχουν μεταξύ τους όχι απλώς συμφωνία αλλά μυστική συμμαχία…» Η σύγχυση με τον «ΕΔΕΣ των Συνταγματαρχών» στην Αθήνα, ο φανατισμός και η καχυποψία της εποχής, η συναίσθηση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ πως η αντεπανάσταση είχε δραστηριοποιηθεί στα βουνά και τις πόλεις και αναμενόταν η επίθεσή της, ήσαν αρκετά για να δημιουργήσουν την αντίληψη για την οποία μιλάμε εκτενώς πιο πάνω» { Σόλωνας Γρηγοριάδης, Συνοπτική ιστορία της Εθνικής Αντίστασης 1941-1945, σ. 382}. Κατοπινά γεγονότα έδειξαν πως ήταν φαντασίες ή ευσεβείς πόθοι της εαμικής πλευράς όλα αυτά. Αποκορύφωμα ήταν η επιχείρηση «Πάνθηρ» της Endelweiss που ξεκίνησε στην Ήπειρο την 17-18η Οκτωβρίου με στόχο την οριστική διάλυση του Ζέρβα και της οργάνωσής του. Τα γεγονότα της μάχης της Νεράιδας  αποτέλεσαν μια ακόμη απόδειξη. Ο ΕΛΑΣ Ηπείρου ωστόσο συμφώνησε με μια ανακωχή διάρκειας 15 ημερών (6-20 Οκτωβρίου 1943), όπως προκύπτει από τα αρχεία της οργάνωσης. Ο Χάγκεν Φλάισερ μάλιστα αποδέχεται την «αμφισβητούμενη αλλά οπωσδήποτε πραγματική δεκαήμερη ανακωχή» {Χάγκεν Φλάισερ, Επαφές Γερμανών και Ελληνικής αντίστασης, στο Ένα έθνος σε κρίση 1940-1950, σ.  103}. Βέβαια η ανακωχή δεν ήταν δεκαήμερη αλλά συνεχίστηκε μέχρι της 20 Οκτωβρίου όπως επαναλαμβάνω βεβαιούν τα αρχεία του ΕΛΑΣ.

Σχετικά με τον ΕΔΕΣ οι Γερμανοί στέλνουν στις 11 Οκτωβρίου άλλη επιτροπή υπό τη  ηγεσία του Μητροπολίτη Άρτας με στόχο να σωθεί ο άμαχος πληθυσμός από τα αντίποινα των Γερμανών. Ο αρχηγός του ΕΔΕΣ ενημερώνει ξανά του Στρατηγείο Μέσης Ανατολής για τις προτάσεις των Γερμανών. Οι σύμμαχοι διατάζουν τον Ζέρβα να δεχθεί συνάντηση παρά μόνο εάν οι Γερμανοί δεχθούν να παραδοθούν άνευ όρων. Τελικώς ο Ζέρβας σε συνεννόηση με τον Θέμη Μαρίνο αποφασίζουν να στείλουν έναν αντιπρόσωπο με παρελκυστική τακτική, δηλαδή να κερδίσουν χρόνο ώστε να μην χτυπήσουν και οι Γερμανοί μιας και ο ΕΛΑΣ έχει ξεκινήσει ήδη από τις 6 Οκτωβρίου τον κατοχικό εμφύλιο {Ημερολόγιο στρατηγού Ναπολέοντα Ζέρβα 1942-1945, σ. 340}. Ο λοχαγός Γαλάνης ή Γαλάτης στέλνεται σαν αντιπρόσωπος. Γράφει ο αντάρτης του ΕΔΕΣ, Γιώργος Ρωμανός στο ημερολόγιο του: «17.10.43 Γυρίζει ο Γαλάτης. Είχε τη συνάντηση. Δύο γερμανικά αυτοκίνητα με μοτοσυκλέτες γύρω σταμάτησαν σ’ ένα σημείο και περίμεναν. Από τη δική μας πλευρά προχώρησε ο Γαλάτης με την άκομψη μπλε φορεσιά του, άοπλος και χωρίς συνοδεία. Μίλησαν επί ένα τέταρτο. Οι Γερμανοί περίμεναν θετική απάντηση. Ο Ζέρβας είχε ζητήσει οδηγίες απ’ το Κάιρο απ’ όπου του απαγόρευσαν να κλείσει ανακωχή. Η αποστολή του Γαλάτη ήταν να βρει κάποιο επιχείρημα να παρελκύσει για λίγες μέρες την αρχική συμφωνία….» {Γεώργιος Ρωμανός, Μια αθηναϊκή βεγγέρα του 1944, Ημερολόγιο από την Ελεύθερη Ορεινή Ελλάδα, σ. 177}. Δεν υπάρχει καμία επομένως συμφωνία του Ζέρβα με τον εχθρό. Η «αρχική συμφωνία» που κάνει λόγο ο Ρωμανός ήταν η διαταγή του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής προς όλες τις οργανώσεις πως μετά τα σαμποτάζ που ξεκίνησαν τέλη Σεπτεμβρίου 1943 οι Γερμανοί θα απαντούσαν με αντίποινα. Οι Βρετανοί λοιπόν διέταξαν τις οργανώσεις να σταματήσουν τα σαμποτάζ όταν τεθεί θέμα αντιποίνων σε αμάχων αλλά να μην τονισθεί στις επιτροπές ο λόγος που αυτά σταματούν. Γι αυτό και ο Ζέρβας στο απόσπασμα του ημερολογίου του που παρέθεσα πιο πάνω λέει στον Μπίκελ πως οι Γερμανοί δεν έχουν το δικαίωμα να συνεχίζουν να χτυπούν άμαχο πληθυσμό. Και συνεχίζει λέγοντας πως αν οι Γερμανοί θέλουν να προτείνουν κάτι να στείλουν αντιπροσώπους. Ούτε συμφωνία ούτε ανακωχή.

Μετά την παρελκυστική τακτική του Ζέρβα οι Γερμανοί αντιλαμβανόμενοι πως ο αρχηγός του ΕΔΕΣ τους εμπαίζει εξαπολύουν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις με 5.000 Γερμανούς Αλπινιστές της «Εντελβάις» αποκλειστικά κατά του ΕΔΕΣ. Παράλληλα οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ επιτέθηκαν ταυτόχρονα με τους Γερμανούς σε σημείο από τις 18 Οκτωβρίου μέχρι την 5η Νοεμβρίου 1943 ο ΕΔΕΣ να πολεμά ταυτόχρονα σε δύο μέτωπα και να δέχεται επιθέσεις από δύο εχθρούς {βλέπε Χάιντς Ρίχτερ, Δύο επαναστάσεις και αντεπαναστάσεις στην Ελλάδα 1936-1946, σ. 41}. Οι Γερμανοί αποσκοπούσαν στην απόλυτη διάλυση των δυνάμεων του Ζέρβα γι’αυτό στράφηκαν προς την έδρα του Γενικού του Αρχηγείου και στο διάβα τους κατ έκαψαν τα πάντα {Σόλωνας Γρηγοριάδης, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974, τόμος Α΄, σ. 400}  ενώ από αποκλειστικά εαμικές πηγές τα μαχόμενα τμήματα των ΕΟΕΑ-ΕΔΕΣ χαρακτηρίζονται «διασκορπιθέντα – διαλυθέντα υπό των γερμανικών δυνάμεων» {Βλ. σχετική έκθεση Θεόδωρου Μακρίδη εδώ} . Ιδιαίτερα σημαντική θεωρώ και την κρίση του ιστορικού Χάγκεν Φλάισερ που επιμελήθηκε το ντοκιμαντέρ αυτό. Στην Ιστορία του Ελληνικού έθνους (τόμος 16ος, σ. 36) παρόλο που με έντεχνο τρόπο προσπαθεί να προβάλει μια σχέση Ζέρβα – Γερμανών καταλήγει πως από τις 18 Οκτωβρίου και μετά οι επιθέσεις των ναζί στο Βουλγαρέλι προκάλεσαν πανωλεθρία για τις δυνάμεις του Ζέρβα! Εξυπακούεται πως και στο συγκεκριμένο έργο ο Φλάισερ δεν αναφέρει καν τις επαφές του ΕΛΑΣ με τους Γερμανούς…

Έτσι αναιρούνται και οι αναφορές του Ρότφουξ περί στόχευσης των Γερμανών να ουδετεροποίησουν τα εδάφη που ήλεγχε ο Ζέρβας για να στραφούν κατά του ΕΛΑΣ. Συνεχίζοντας αναφέρει: «Δεύτερος στόχος μας ήταν να κρατήσουμε τις παράκτιες περιοχές, ελεύθερες από εκείνες τις ανταρτικές ομάδες που θα μπορούσαν να βοηθήσουν μια συμμαχική απόβαση». Αυτό είναι αληθές σε απόλυτο βαθμό ως προς την πολιτική των Γερμανών. Αλλά αποδεικνύει πως ο ΕΔΕΣ ήταν αυτός που ανά πάσα ώρα και στιγμή ήταν έτοιμος και διαθέσιμος να δεχθεί την απόβαση των συμμάχων κάτι το οποίο ήθελαν να αποτρέψουν οι κατακτητές. Το γεγονός ότι ο Ρότφουξ εννοεί πως ο ΕΔΕΣ ήταν αυτός που έπρεπε να πειστεί να είναι ουδέτερος έναντι των Γερμανών αποδεικνύει νομίζω πόσο υπολόγιζαν οι ναζί των Ζέρβα. Και άρχισαν να τον υπολογίζουν μετά την απόλυτη επιτυχία που είχαν οι δυνάμεις του στις επιχειρήσεις Animals τον Ιούλιο του 1943. Δεν είναι τυχαίο πως από τότε ο ίδιος ο Χίτλερ αντιλήφθηκε πως οι δυνάμεις και τα εδάφη που ήλεγχαν οι αντάρτες του Ζέρβα αποτελούσαν μέγιστο στήριγμα στους συμμάχους αν αυτοί αποφάσιζαν απόβαση στην Ελλάδα, με ότι αυτό συνεπαγόταν για την εξέλιξη των επιχειρήσεων.

Ακολούθως ο Ρότφουξ αναφέρει πως από τον Νοέμβριο του 1943 μέχρι και τα μέσα του 1944 λείπει εκτός Ελλάδος αλλά όταν γυρίζει ενημερώνεται για την «συμφωνία κυρίων» μεταξύ Ζέρβα και Γερμανών που υποτίθεται πως αποφασίσθηκε τον Φεβρουάριο του 1944. Και λέω υποτίθεται γιατί όντως το γερμανικό κείμενο που βασίζεται η συμφωνία αυτή δεν έχει ούτε ένα στοιχείο επίσημου εγγράφου. Για τα γεγονότα αυτά του 1944 αναφέρομαι επίσης στο βιβλίο μου. Η ιστορική πραγματικότητα πάντως μας έχει αποδείξει πως όντως την περίοδο Φεβρουαρίου – Μαΐου 1944 η σχέση ΕΔΕΣ- Γερμανών είναι περισσότερο ήπια. Και δεν είναι μόνο με τον ΕΔΕΣ αλλά με κάθε αντιστασιακή οργάνωση άρα και με τον ΕΛΑΣ. Ο λόγος είναι διττός. Αφενός οι δύο κύριες οργανώσεις μετά την λήξη του πεντάμηνου κατοχικού εμφυλίου με τη συμφωνία Μυροφύλλου – Πλάκας στις 28 Φεβρουαρίου 1944 αποσκοπούσαν στην αναδιοργάνωση των τμημάτων και δυνάμεών τους αφετέρου υπήρξαν διαταγές του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής στους αντάρτες να αναδιοργανωθούν ώστε να είναι έτοιμες οι οργανώσεις για την έναρξη των επιχειρήσεων Κιβωτός του Νώε. Ο αρχηγός του ΕΔΕΣ μάλιστα όταν ενημερώθηκε από τον Τομ Μπαρνς πως αυτό ζητούσε το Κάιρο, έστειλε δύο τηλεγραφήματα προς το ΣΜΑ για να επιβεβαιώσει την διαταγή των συμμάχων που έκανε λόγο για αμυντική στάση έναντι των Γερμανών {βλέπε σχετικά τηλεγραφήματα στο βιβλίο μου σ. 185}.

Όπως επίσης είναι ενδεικτικό το πως αναφέρουν τα γερμανικά αρχεία τον Ζέρβα ήδη από τον Ιούλιο του 1944, αναφέρω ενδεικτικά: «Η τελική στάση των δυνάμεων του Ζέρβα έναντι των Γερμανικών κατοχικών δυνάμεων, δημιουργεί μεγάλη απειλή, όχι μόνο αποκοπής της επαφής των δικών μας δυνάμεων στον χώρο της δυτικής Ελλάδας, αλλά επίσης εξουδετερώνει την δυνατότητα άμυνας και προάσπισης των ακτών. Σαν συνέπεια αυτού του γεγονότος, οι επιχειρήσεις των τελευταίων εβδομάδων συνέτειναν ώστε το προγεφύρωμα που εγκαταστάθηκε από τον εχθρό (Ζέρβα) στη βάση Πάργας – Αμμουδιάς να εδραιωθεί παραπέρα, κατά τρόπο μάλιστα που τον ευνοεί χωρίς εμπόδια, να εξασφαλίζει τον ανεφοδιασμό του και να μπορεί ν’ απορροφά νέες στρατιωτικές δυνάμεις των συμμάχων, που μεταφέρονται από την θάλασσα. Το προγεφύρωμα αυτό δεν αποτελεί μόνο ένα μόνιμο κίνδυνο για τη δυτική Ελλάδα, αλλά και ως αεροπορική βάση απειλεί ολόκληρο τον ελληνικό χώρο». Όπως επίσης και σε άλλο έγγραφο του ίδιου μήνα (υπ’ αριθμόν 6396/8-7-1944) οι Γερμανοί ανέφεραν πως οι δυνάμεις του Ζέρβα αποτελούν μεγαλύτερο κίνδυνο από τις κομμουνιστικές δυνάμεις γι’ αυτό η Ανώτατη Διοίκηση της Ομάδας Στρατού Ε θεωρούσε ότι έπρεπε να «συντριβούν οι Ομάδες του Ζέρβα». Τα επίσημα γερμανικά αρχεία δηλαδή αποκαλύπτουν την πραγματική σχέση Ζέρβα – Γερμανών και για το 1944.

Αντιθέτως ενώ εντελώς γενικόλογα ο Γερμανός αξιωματικός αναφέρεται στις επαφές που έκαναν οι Γερμανοί προς τον Ζέρβα, δεν αναφέρει τίποτα στις σχέσεις ΕΛΑΣ – Γερμανών το 1944. Είναι γνωστό ότι κατά τόπους και περιόδους ο ΕΛΑΣ έκανε συμφωνίες και ανακωχές με τις δυνάμεις των κατακτητών. Αυτό δεν είναι ένα αυθαίρετο και γενικόλογο συμπέρασμα αλλά γεγονός που προκύπτει από την έρευνα εαμικών πηγών και μαρτυριών. Φερ’ ειπείν, το συμφωνητικό του ΕΛΑΣ με τους Γερμανούς την 1η Σεπτεμβρίου 1944 στο Λιβάδι Θεσσαλονίκης. Ένα έγγραφο που αμφισβητήθηκε από ορισμένους μελετητές σαν πλαστό. Ωστόσο την απάντηση δίνει το επίσημο έγγραφο του ΚΚΕ, Νέος Κόσμος τεύχος Σεπτεμβρίου 1950, όπως ψηφιοποιήθηκε από τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας. Εκεί κατηγορείται ο Μάρκος Βαφειάδης ότι υπέγραψε συμφωνία με τους Γερμανούς και τους άφησε ανενόχλητους.

Επιπλέον στο συμφωνητικό αυτό γίνεται λόγος και για παράδοση οπλισμού των Γερμανών στις δυνάμεις του ΕΛΑΣ. Όπως επίσης υπάρχουν και γερμανικές πηγές που αναφέρονται σε συμφωνίες του ΕΛΑΣ και του Σιάντου συγκεκριμένα με τον εχθρό, επίσης τον Σεπτέμβριο του 1944 στην Αθήνα {Ρόλαντ Χάμπε, Η διάσωση της Αθήνας τον Οκτώβριο του 1944, σ. 5960}. Επομένως φαίνεται από τις συμφωνίες αυτές ποιος άφησε στο απυρόβλητο τους Γερμανούς και πήρε οπλισμό από αυτούς και ποιος όχι. Ενδεικτικό είναι εξάλλου τόσο από τα αρχεία του ΕΔΕΣ όσο και από βρετανικές και γερμανικές εκθέσεις πως την ίδια περίοδο οι Ομάδες του Ζέρβα δεν σταμάτησαν να χτυπούν τον εχθρό. Ο Λαντς πάντως προσπάθησε να βρει σημείο επαφής με τον Ζέρβα, ο ίδιος γράφει στο ημερολόγιο του: «Ο Λάνς τον εξουσιοδότησε (σσ. τον πράκτορα Αστέριο Μιχαλάκη) να μου διαβιβάση παράκλησίν του να μη τον κτυπώ και ότι είναι διατεθειμένος να μου παραδώσει τας πόλεις Άρτα, Πρέβεζα, Ιωάννινα και Μέτσοβον και όλον τον οπλισμόν. Του είπα να δώση απάντησιν ότι του συμφέρει να παύση τα παζαρέματα» {Ημερολόγιο στρατηγού Ναπολέοντα Ζέρβα 1942-1945, σ. 596} .

Πηγή: Ελληνικά Χρονικά