Η μάχη του ΕΔΕΣ στο Μπαλτανέζι (23-24 Μαίου 1944)

Ο Ναπ. Ζέρβας με αντάρτες του ΕΔΕΣ-ΕΟΕΑ.

  Του Γεωργίου Β. Πάτση, Συνταγματάρχη (ΠΖ) ε.α.

   
Η Μάχη στο Μπαλτανέζι, η οποία στη Δίκη της Νυρεμβέργης αναφέρθηκε ως «Μάχη των Λελόβων», είναι μια μάχη μεταξύ των Ανταρτών της ΕΟΕΑ/ΕΔΕΣ και των Γερμανών, που έγινε στις 23 και 24 Μα i ου 1944 σης ανατολικές κλιτύες του Όρους Μπαλτανέζι, κοντά στο χωριό Νικολίτσι , στη Λάκκα θεσπρωτικού.

Τη Μάχη αυτή, από όσους Ελασίτες έγραψαν για την Εθνική Αντίσταση στην περιοχή μας, άλλος μεν δεν την αναφέρει καθόλου, άλλος την αναφέρει παρεμπιπτόντως ως ένα μικρό επεισόδιο μιας ομάδας Ανταρτών του Ζέρβα με τους Γερμανούς με ένα σωρό υπονοούμενα εναντίον του ΕΔΕΣ και άλλος, με πνεύμα μονοπώλησης του Αγώνα κατά του κατακτητή, προσπάθησε με τα κεί­ μενα του να μειώσει την αξία της.

Αλλά και από την εντεύθεν πλευρά, των Εδεσιτών, όσοι έγραψαν για τη Μάχη αυτή, προφανώς λόγω απώ­λειας σημειώσεων ή σχετικών Ημερολογίων, άλλος την τοποθετεί χρονικά στις 25 Απριλίου, άλλος στις 17 Μαΐου, άλλος στις 25 και άλλος στις 24-25 Μαΐου 1944. Εν πάσει περιπτώσει δεν έχει τόση σημασία η διαφορά μιας ή δύο ημερών, όση αξία έχει η σωστή περιγραφή και η αλήθεια των γεγονότων, σε στενό συνδυασμό και συσχετισμό με τα γύρω ταυτοχρόνως Τις ίδιες ακριβώς μέρες έγιναν και οι μάχες μεταξύ του 24 ΣΠ του ΕΛΑΣ στην Κρανιά και το Κοτσανόπουλο με τους Γερμανούς.

Εδώ θα περιγράψω τη Μάχη του Μπαλτανέζι, που έγινε στις ανατολικές κλιτύες του Όρους αυτού, κοντά στο χωριό Νικολίτσι.

Οι Μάχες που έδωσαν στο Μπαλτανέζι, την Κρανιά και Κοτσανόπουλο τα εν λόγω Συντάγματα κατά των Γερμανών κατακτητών, είναι φυσικά δύο ανεξάρτητες μεταξύ τους μάχες, που όμως εξεταζόμενες από μία υψηλότερη σκοπιά, πέρα και πάνω από διαφορετικές πολιτικές αντιλήψεις και επιδιώξεις, πάνω από διαφορές συστήματος και τακτικής, θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως ένα φυσικό δίδυμο, δίδυμες θα έλεγε κανείς αδελ­ φές, τόσο από απόψεως τόπου και χρόνου διεξαγωγής, όσο και από απόψεως επιδιωκομένου σκοπού, ο οποίος στη συγκεκριμένη αυτή περίπτωση απέβλεπε στην άμυνα της περιοχής και στο διώξιμο του εισβολέα κατακτητή. Εντάσσονται δε αμφότερες λειτουργικά στον Όλο Οργανισμό της Εθνικής μας Αντίστασης, η οποία ήταν συνέχεια των ενδόξων αγώνων του Ελληνικού Στρατού κατά των Ορδών του Φασισμού στο Καλπάκι και στην Πίνδο, την Κορυτσά και το Αργυρόκαστρο, τη Χειμάρα και το Τεπελένι, τα Οχυρά της Μακεδονίας και της Θράκης, την Κρήτη, το Αλαμέιν και το Ρίμινι.

Βάσκανος Μοίρα, ξένη προπαγάνδα, αλλά και δικά μας κυρίως σφάλματα, ουχί μονάχα, αλλά και μια βιασύ­ νη για την μεταπολεμική οργάνωση και οικοδόμηση της Ελλάδας, έβλαψαν πάρα πολύ την Εθνική μας Αντί­ σταση και φυσικά και την Πατρίδα μας. Βέβαια ο καθένας τότε ήθελε να δώσει στον Αγώνα τον καλύτερο εαυτό του και έβλεπε τα πράγματα από τη δική του σκο­ πιά, από τη δική του οπτική γωνία πράγμα που βοηθού­ σε στη δημιουργία κλίματος να αναπτυχθούν και φυγό­κεντρες δυνάμεις, και αντιθέσεις. Δεν ήταν όμως τότε καιρός γι' αυτές τις εναντιότητες στο βαθμό μάλιστα που έφτασαν και που οι παλαιότεροι από μας τις γνωρί­ σαμε στα ζοφερά χρόνια της κατοχής. Συνέβη δε σε ορισμένες περιπτώσεις, πολλοί , διψώντας την Ελευθε­ρία και παρασυρόμενοι από. τις .φυγόκεντρες δυνάμεις της εποχής εκείνης, να πέσουν θύματα όχι για την ελευθερία, αλλά για το είδωλο της, με απροσμέτρητες οδυνηρές συνέπειες γι' αυτούς και την πατρίδα.

Έτσι άρχισε η διάσπαση της Εθνικής μας Αντίστα­ σης καθώς και οι μετέπειτα μεγάλες περιπέτειες της αιμορραγούσας ακόμα τότε από τον Β' μεγάλο Πόλεμο και καταρημαγμένης από τον κατακτητή Μητέρας Πατρί­δας.

Μιας Εθνικής Αντίστασης που έβγαινε από τον πηγαίο πόθο του κάθε Έλληνα για την Πατρίδα και την Ελευθερία, του Έλληνα που άκουγε στην ενδόμυχη φωνή του χρέους και τα κελεύσματα των προγόνων:

«Ή νικήσατε, ή κριμνήσατες τους Παρθενώνες.»

Πιστεύω πώς αν κάποιος πιάσει να γράψει ποτέ την Ιστορία της όλης Εθνικής μας Αντίστασης, πρέπει να σταθεί υπεράνω πολιτικών τοποθετήσεων και σκοπιμο­ τήτων, εγωιστικής προβολής, μονοπωλήσεως του ιερού αυτού Αγώνα, και των πάσης φύσεως αντιδικιών ή κομ­ ματικών προκαταλήψεων και επιδιώξεων.

Διότι όλα αυτά είναι παροδικά. Εκείνο όμως που παραμένει σταθερό και αναλλοίωτο από τον χρόνο είναι η ιδέα της Ελευθερίας και της Πατρίδας. Αλίμονο δε αν η Ιδέα γίνει απλό πρόσχημα της ζωής. Τότε και η ζωή γίνεται απλό πρόσχημα και παιχνίδι των κατώτε­ ρων ορμών και των ύποπτων επιδιώξεων, και το κατρα κύλισμα είναι αναπόφευκτο.


Όμως έτσι δεν προάγεται η ζωή και δεν προωθείται η Ιστορία Το αιώνιο «Γίγνε­σθαι» όχι μονάχα απαιτεί την Ιδέα, αλλά και τη παρου­σιάζει οφθαλμοφανή.

Η Ιδέα δεν επιδέχεται συμβιβασμούς και μονάχα εξαγνισμένος μπορεί κανείς να την πλησιάσει. Δυστυ­ χώς, υπάρχει η τάση να ταυτίζεται η Πατρίδα . με τα διά­ φορα Πολιτικά Κόμματα, καθένα των οποίων πιστεύει ότι η Πατρίδα σώζεται όταν αυτό κυβερνά τον τόπο και ότι καταστρέφεται όταν τη διακυβέρνηση αναλαμβάνει το Κόμμα της αντιπολίτευσης. Και απ' εδώ ξεκινά η μισαλλοδοξία και η διχόνοια που δυστυχώς διαρκώς τραυματίζουν, αδιάκοπα, την εθνική μας ομοψυχία. Ξεχνούν ότι «Μητρός τε και πατρός και των άλλων προ­ γόνων απάντων τιμιότερων εστίν η Πατρίς και σεμνότε ρον και αγιότερον και εν μείζονι μοίρα...»

Κάποτε πρέπει να συγκεντρωθεί τα διάσπαρτο υλικό που αναφέρεται στην Εθνική μας Αντίσταση, να συστη­ ματοποιηθεί, να απαλλαγεί από τον φόρτο των υπερβο­ λών, του εγωισμού και της ατομικής προβολής, από την μονοπώληση του Αγώνα, «ς πολιτικές προκαταλήψεις και επιδιώξεις και τις διάφορες αντιδικίες. Να παραδοθεί η Εθνική μας Αντίσταση στις επόμενες γενεές κρυστάλ­ λινη, ώστε να αποτελεί εσαεί φωτεινό Πυρσό στο δύσκολο δρόμο τους, ανάμεσα από τις διεθνείς συγκυ­ ρίες και τις εθνικές μας αντιξοότητες. Διότι, όπως είπε και ο ποιητής:

Χρωστάμε σ' όσους ήλθαν (πέρασαν)

Θα'ρθούνε θα περάσουν

Κριτές θα μας δικάσουνε

Οι αγέννητοι, οι νεκροί

Ύστερα από τη μικρή αυτή τρόπο τινά εισαγωγή, θα σας διηγηθώ τη μάχη που έγινε στο Μπαλτανέζι, όπως την είδα και έζησα εγώ ο ίδιος Υπολοχαγός τότε, Διοι­ κητής του 2ου Λόχου του Ι Τάγματος (Αναστασίου Μπάλκου) του 24 Συντάγματος του ΕΔΕΣ, που με άλλους Έλληνες συμπατριώτες, πολεμήσαμε εκεί ψηλά τους Γερμανούς.

ΤΑ ΘΕΣΠΡΩΤΙΚΑ ΟΡΗ

2. Πριν προχωρήσω στην αφήγηση ίων περί τη μάχη, κρίνο σκόπιμο να ενημερώσω τον αναγνώστη σχετικά με την στρατιωτική αξία ίου χώρου όπου έλαβαν χώρα τα γεγο­ νότα Η περιοχή διεξαγωγής της μάχης είναι τα λεγόμενα Θεσπρωτικά Όρη. Σ αυτή την περιοχή πολέμησαν τους Γερμανούς το 24 Σ.Π/ΕΔΕΣ και το 24 Σ.Π/ΕΛΑΣ, και συγκε­ κριμένα σία χωριά Νικολίτσι και Ανω Κοτσανόπουλο- Κρανιά, αντιστοίχως. Και το μεν Νικολίτσι ανήκει στη Λάκκα θεσπρωτικού, τα δε Κοτσανόπουλα στη Λάκκα Σουλίου.

Τα Θεσπρωτικά Όρη, εκσπώνται σε δυο βραχίονες από το Όρος Τόμαρος ή Ολύτσικας. Τα όρη αυτά, σε συνδυασμό με τα όρη του Σουλίου δυτικά που εκσπώνται κι αυτά από το όρος Τόμαρος, και προς τα Όρη του Ξηρο βουνίου ανατολικά, που εκσπώνται από το όρος Λάκμων ή Περιστέρι, σχηματίζουν κατά σειράν οπό δυσμών προς ανατολάς τη Λάκκα Σουλίου που την διαρρέει ο Αχέρων ποταμός, τη Λάκα Θεσπρωτικού στο κέντρο πού τη διαρέει ο Ξηροπόταμος, και τη Λάκκα Κερασσώνα η οποία, αρχίζοντας από τη γέφυρα Ζήτα, στε­ νεύει παρά το χωριό Κλεισούρα και τη θέση Ασπροχάλικκο, και από το Εργοτάξιο της Δ.Ε.Η παρά τα ερείπια του Ρωμαϊκού Υδραγω­ γείου, ξανοίγεται προς τον κάμπο της Φλιπ πιάδας. Η τελευταία αυτή Λάκκα αποτελεί στο σύνολο της μια στενωπό εντός της οποίας ρέει ο ποταμός Λούρος και ελίσσεται ο δημό­ σιος δρόμος Άρτας- Ιωαννίνων.

Οι δύο βραχίονες των Θεσπρωτικών Ορέων, με την ονομασία Μπαλτανέζι - Σκρε βένικο - Βαλαωρίτης δυτικά, και Βουνό Παπαδάτων - Ποδογόρας ανατολικά, ενώνονται αμέσως νοτίως του χωριού Δερβίζιανα στη θέση Μπογόρτσα όπου σχηματίζεται ο ομώ­ νυμος αυχένας, και συνεχίζουν εκείθεν προς το όρος Τόμαρος, του οποίου αποτελούν τις Νότιες προεκτάσεις λόγω της τοιαύτης διατά­ ξεως τους τα Θεσπρωτικά Όρη φράσσουν την είσοδο στο βόρειο τμήμα της Λάκκας Σουλίου, όπου το χωριό Δερβίζιανα, η έδρα τότε του Γενικού Αρχηγείου του ΕΔΕΣ.

Για τότε, αλλά και για πάντοτε, η στρατιω­τική αξία των θεσπρωτικών Ορέων, συνίστατο στο ότι, εφ' όσον το ορεινό αυτό συγκρότημα το κατείχαν ισχυρές δυνάμεις των Ανταρτών, κ άθε σοβαρή ενεργεία των Γερμανών από τις κατευθύνσεις Πρέβεζας και Άρτας μέσω Λάκ κας Σουλίου και Λάκκας Θεσπρωτικού ενα­ ντίον του Γενικού Αρχηγείου του ΕΔΕΣ ήταν αδύνατη αν δεν καταλαμβάνονταν πρωία τα θεσπρωτικά Όρη. Και γενικά οι Γερμανοί δεν θα μπορούσαν να ενεργήσουν κατά τον οδικό άξονα Άρτας- Ιωαννίνων αν πρωτίστως δεν είχαν εξουδετερώσει τη σοβαρή απειλή του ανατολικού βραχίονα που δεσπόζει της στε­ νωπού του Λούρου Ποταμού όπου ελίσσεται ο δρόμος προς Ιωάννινα Και αντιστρόφως, Ανταρτικά Τμήματα που δρούσαν στις Λάκκες θεσπρωτικού και Σουλίου, δεν θα μπορούσαν να σταθούν εφ' όσον θα έχαναν το ορεινό συγκρότημα των θεσπρωτικών Ορέων.

Οι Λάκκες Σουλίου και Θεσπρωτικού απο­ τελούσαν παγίδα και χώρον καταστροφής για τους Γερμανούς που θα ήθελαν να κινηθούν από νότου προς βορράν, προς την καρδιά των Ανταρτών, μέσα από τις Λάκκες Θεσπρωτικού και Σουλίου, ως υποκείμενων στα αμφιπλευρικά πυρά τόσον από το Μπαλτανέζι στο κέντρο, όσο και από Παπαδάτες- Ριζοβούνι ανατολι­ κά και από τα ανατολικά αντερείσματα των ορέων ίου Σουλίου δυτικά, αν δεν εξασφάλιζε πρωτίστως τους δύο βραχίονες των Θεσπρωτι κών Ορέων και τις νότιες καταπτώσεις των βουνών του Σουλίου.

Πέραν τούτων, ία Θεσπρωτικά Όρη αποτε­ λούν στρατηγικές εισέρχουσες αιχμές μεγάλης στρατηγικής σημασίας στο χώρο της νότιας Ηπείρου και ως βάση εξορμήσεως προς όλες ης κατευθύνσεις (Φιλιππιάδα, Λούρο, Σαμψ ούντα Καναλάκι), αλλά και ανατολικότερα προς Ξηροβούνι. Ακόμη δε και ως αμυντική τοποθεσία ενέχει μεγάλη στρατηγική αξία, διότι παρέχει την δυνατότητα ενέργειας κατά εσωτερικές γραμμές.

Ειδικά για τον κύριο κορμό των θεσπρω­ τικών Ορέων, το Μπαλτανέζι, θα μπορούσε κανείς να πεί ότι αποτελεί τη σιδηρένια πόρτα κα τόν σύρτη μαζί, που φράσσει από νότου την είσοδο της Άνω Λάκκας Σουλίου προς Δερβίζιανα, όπου ήταν τότε το Γενικό Αρχη­ γείο του ΕΔΕΣ.

Ο 2ος ΛΟΧΟΣ ΤΟΥ 1/24 ΤΑΓΜΑΤΟΣ

Κατά την παραμονή της Μάχης

3. Ήμουν τότε Εφ. Υπολοχαγός διοικητής του 2ου λόχου του 1/24 Τάγματος (Μπάλκου) του 24 ΣΠ/ΕΔΕΣ (Παπαδάτου). Η Έδρα ιού Λόχου ήταν τότε σ:ο Κούτσιαρι ή Τσούκαρι, αμέσως νοτίως του χωριού Ρεμμαπά, του Τάγ ματος ήταν στο χωριό Ρεμματηά και του 2ου Συντάγματος στο χωριό Σκιαδά. Στο Άνω Κωτσανόπουλο ήταν η έδρα τού 24 Σ.Π/ΕΛΑΣ.

Όλη σχεδόν η Εβδομάδα πριν από τη μάχη, ήταν για το 2ο Λόχο πολύ κοπιαστική .

Εκτός οπό την καθημερινή εντατική εκπαί δευση σε πορείες και Ασκήσεις Μάχης, που "άρχισαν με την είσοδο της Άνοιξης και την ανάγκη να είναι το γρηγορότερο ο Λόχος καλά εκπαιδευμένος Λόγο επικειμένων ανοι­ ξιάτικων Γερμανικών εξορμήσεων, την εβδομά­ δα αυτή, ολόκληρο το 24 ΣΠ του ΕΔΕΣ είχε μεταβεί στο Αλωνάκι (Σπλάντζα), με αποστολή συνοδείας και παραλαβής υλικού από Συμμαχ ική ακταιωρό πού θα έφτανε εκεί.

Είχαμε φύγει από το Κούτσαρι, νομίζω σήμερα λέγεται Κ. Ρεματιά, το απόγευμα της 18ης Μαΐου και φτάσαμε αυθημερόν στο χωριό Κατω Σκαφιδωιή όπου κα διανυκτερεύ­σαμε. Η επόμενη μέρα διέρρευσε εκεί για να γίνει ο συντονισμός της περαιτέρω κινήσεως μας με την άφιξη της ακταιωρού στη Σπλάντζα, ώστε να μην υπάρξει κενός χρόνος αναμονής εκεί τού Συντάγματος, αλλά και για να μη γίνει αντιληπτή, η κίνηση στους Γερμανούς την ημέρα.

Οίον άρχισε να νυχτώνει, άρχισε η κίνη­ ση μέσω των χωριών Σκεπαστού και Τσουκνί­ δα νια τη Σπλάντζα, όπου φτάσαμε μια περί­ που ώρα πριν τα μεσάνυχτα, ήτοι την ώρα που είχε φτάσει εκεί και η εν λόγω ακταιωρός.

Αμέσως ο Λόχος μπήκε στη θάλασσα φτιάχνοντας αλυσίδα και μισός στην ακταιωρό και μισός στο νερό της θάλασσας , έβγαζε κερί με χέρι τα υλικό, ενώ άλλο συνεργείο στην παραλία τα φόρτωνε στα μεταγωγικά υποζύγια και τα έστελνε σε χώρο αναμονής, για ίο σχηματισμό της φάλαγγας επιστροφής.

Η εκφόρτωση με ταχύ ρυθμό συνεχίστηκε ως τις τρείς με τέσσερις η ώρα το πρωί, οπότε και άρχισε η ανάδρομη κίνηση για την επι­ στροφή των τμημάτων στις έδρες ιούς, σε μία φάλαγγα με Εμπροσθοφυλακή, Οπισθοφυλακή και με τμήματα για την πλάγια ασφάλεια της, ακολουθώντας το ίδιο δρομολόγιο πορείας.

Με την ανατολή του Ηλίου ίο Τάγμα ανέ­ βαινε, προπορευόμενου του 2ου Λόχου, την ημιονική πού άγει από το χωριό Νάρκισσος στο χωριό Καίω Σκαφιδωτή. Η πορεία συνεχί­ στηκε μέχρι της τοποθεσίας που λέγεται Βού καμπος ή Βώκομπος, μεταξύ των χωρίων Τρί καστρο καί Σκαφιδωτές.

Μολονότι είχε ανατείλει καλά ο Ήλιος, το ανοιξιάτικο κρύο ήταν ακόμα τσουχτερό και γινόταν πολύ ενοχλητικό όσο η ένταση της πορείας χαλάρωνε και άρχιζαν τα κορμιά να νοιώθουν κρύο τον ιδρώτα τους, καθώς τα κορμιά ιούς εξάτμιζαν, και τα ρούχα των ανδρών δεν είχαν ακόμα στεγνώσει από το νερό της θάλασσας. Στο Βώκαμπο το Τάγμα και το Σύνταγμα σταμάτησαν για να ξεκουρα­στούν οι άνδρες από την ολονύχτια πορεία και κόπωση.

Και ενώ οι άνδρες περίμεναν να ανάψουν φωτιές να στεγνώσουν, να αναπαυθούν και να ξεκουραστούν, το Σύνταγμα, κατόπιν Διαταγής του Γεν. Αρχηγείου, διέταξε να αναπτυχθούν τα Τμήματα και να καταλάβουν θέσεις μάχης, στα υψώματα, δι' ενδεχομένη απόκρουση των Γερμανών, οι οποίοι, κατά πληροφορία από Κορυφούλα (Νιαγκάτι) εκινήθησαν από το χωριό Αρχάγγελος προς Βαλανιδούσα (Μπου ντόρι). Έπρεπε, Λοιπόν, το Σύνταγμα να παρα­ μείνει εκεί ώσπου η φάλαγγα των μεταγωγι­κών να βρεθεί σε απόσταση ασφάλειας μέσα στην περιοχή του Γεν. Αρχηγείου. Περίπολος του 2ου Λόχου προς κορυφούλα και νοτιότε­ρο, δεν επαλήθευσε την πληροφορία Κάτοικοι του χωριού Εκκλησίες (Τσορκούβιανα) πληρο­φόρησαν ότι την Κυριακή 21 Μαΐου, δύναμη Γερμανικής Διμοιρίας περίπου είχε εμφανισθεί στο καφενεδάκι του χωριού Μυρσίνη και επέ­ στρεψε και πάλι στο Αρχάγγελο. Προφανώς ήταν μια κίνηση των Γερμανών από τις συνη­ θισμένες, χωρίς αξιολόγηση.

Ύστερα από τα παρά πάνω, το Σύνταγμα τις απογευματινές ώρες της 22ας Μαΐου ετέθη και πάλι σε κίνηση, παίρνοντας το δρόμο της επιστροφής για την Έδρα του, τον Σταθμό Διοίκησης του.

Με τη δύση του ηλίου ο Λόχος έφτασε στην Έδρα του το Κούτσαρι, όπου τόν διοικητή τού Λόχου περίμενε μια ευχάριστη έκπληξη. Είχε έλθει από το χωριό του το Θεσπρωτικό η σύζυγος του Αναστασία με το χρονιάρικο τότε μωρουδάκι, τον Βασιλάκη του. Είχαν φύγει από το χωριό το μεσημέρι της 22ας Μαΐου, κατόπιν συμβουλής του πατέρα μου πού ανη­ συχούσε, διότι οι διαδόσεις στο χωριό έφεραν ότι θα ανέβαιναν Γερμανοί στο Θεσπρωτικό
για να κάμουν συλλήψεις. Φυσικά οι οικογέ­νειες των ανδρών πού μετείχαν στήν Εθνική Αντίσταση ήταν οι περισσότερον εκτεθειμένες στον κίνδυνο να συλληφθούν.

Παρόμοιες διαδόσεις είχαν κυκλοφορήσει πολλές φορές στο χωριό. Οι Γερμανοί, όλως αιφνιδίως ανέβαιναν από το Λούρο και τη Στε φάνη στο θεσπρωτικό, τόσο για να κάμουν επίδειξη δυνάμεως και εκφοβισμού, όσο και για να τονίσουν την εκεί παρουσία τους και ου η περιοχή ελέγχεται απ' αυτούς. Και έφευ­ γαν συναποκομίζοντες αυγά, κότες, φρούτα, και ό,τι άλλο οι φοβισμένοι κάτοικοι τους προσέφεραν μέσω του Δημάρχου Στράτου Γιάννου και του ιερέα του χωριού Παπανικόλα, οι οποίοι ομολογουμένως είχαν φανεί την εποχή εκείνη πολύ χρήσιμοι και έσωσαν το χωριό σε πολύ δύσκολες καταστάσεις, τότε πού χωρίς κανένα λόγο οι Γερμανοί σ' άλλες περιοχές, έβαζαν στα χωριά φωτιά κα) τα κατέ­στρεφαν.

Μόλις λοιπόν φτάσαμε στην Έδρα του Λόχου ο διοικητής του έδωσε διαταγή να ληφθούν μέτρα ασφάλειας, ταχείας διανομής του Συσσιτίου, να αλλάξουν οι άνδρες τα βρεγμένα ακόμα ρούχα τους, που είχαν μισοστεγνώσει στο κορμί τους, να στεγνώσουν και να φύγουν για τα καταλύματα τους να ανα­ παυθούν.

Όμως, οι άνδρες του Λόχου, παρά την κούραση ιούς, εκείνο το βράδυ έδειξαν μια ασυνήθιστη ψυχική ευφορία. Εγώ την απέδω­σα στην υπερένταση των περασμένων ημερών. Συγκεντρώθηκαν και πάλι όπως συνήθιζαν στο χώρο γύρω από το Λόχο και άρχισαν να τραγουδούν κλέφτικα και δημοτικό τραγούδια και τραγούδια πού ξέρουν στην περιοχή της Λάκκας Σουλίου, ορισμένα από τα οποία εγώ τουλάχιστον δεν τα είχα ακούσει στο δικό μας χωριό.

Σιγά-σιγά, η ψυχική αυτή ευφορία του Λόχου δυνάμωνε για να καταλήξει σε μια πραγματική διασκέδαση που τη δυνάμωνε η τυχαία εκεί παρουσία ενός οργανοπαίχτη από τη Ρουσιάτσα, το Πολυστάφυλο, Πεθαμένο τον φώναζαν, ενός άλλου συγχωριανού του, πού δεν θυμάται το επώνυμο του, καθώς και του Γιώργου Ευσταθίου από την Πρέβεζα, Σαλπιγκτή του Λόχου, πού έπαιζε κλαρίνο, αλλά και μερικά μπουκάλια κούμαρο πού μας προσέφεραν οι κάτοικοι τού χωριού, μέσω του προέδρου τους για να ξεκουραστούν, όπως είπαν, τα παιδιά.

Είχαν φτάσει μεσάνυκτα οπότε κατά διαταγή του Λόχου η διασκέδαση σταμάτησε και οι άνδρες του Λόχου απεχώρησαν για να αναπαυθούν. Μέχρι της στιγμής εκείνης, ουδε­μία πληροφορία από το Τάγμα ή το Σύνταγμα περί εμφανίσεως Γερμανών στο θεσπρωτικό ή σε άλλο γειτονικό χωρίο. Άλλωστε, όπως. προανέφερα το μεσημέρι της ίδιας ημέρας είχε αναχωρήσει απ' εκεί η σύζυγος μου χωρίς να φανούν Γερμανοί στο θεσπρωτικό.

Δεν είχε ακόμα καλά φέξει η μέρα, θα ήταν πεντέμισι ή έξι τό πολύ η ώρα το πρωί της 23ης Μαΐου, ημέρα Τρίτη, όταν ο σκοπός χτύπησε την πόρτα ταυ σπιτιού πού έμενα και ένας αγγελιοφόρος του Τάγματος μου έδωσε έ να σημείωμα-Διαταγή του Διοικητή τού Τάγ ματος Αναστασίου Μπάλκου, πού με πληρο­ φορούσε ότι Γερμανοί, δυνάμεως περίπου Τάγματος εκινήθησαν προς το χωριό Νικολί τσι καί διέτασσε να φύγω αμέσως με τον Λόχο στο Μπαλτανέζι. Να απαγορεύσω δε κάθε κίνηση των Γερμανών προς τη Λάκκα Ιουλίου και ότι σε λίγο θα ακολουθήσει το Τάγμα και το Σύνταγμα

Σας ανάφερα προηγουμένως ότι κινήσεις των Γερμανών στο θεσπρωτικό κυρίως, αλλά και σε άλλα χωρώ ήταν κάτι το συνηθισμένο. Το μόνο που διέφερε ήταν η πληροφορία για ενδεχόμενες συλλήψεις. Όμως στο Στρατό παίρνουν πάντοτε την χειρότερη περίπτωση και με βάση αυτή την εκδοχή κάνουν τις εκτιμή­ σεις τους και παίρνουν τις αποφάσεις. Για να διατάζει το Τάγμα, κάτι το σοβαρό θα συνέ­ βαινε. .

Αμέσως ο Λόχος ετέθη σε Συναγερμό και σε δέκα πέντε λεπτά της ώρας ήταν έτοιμος για εκκίνηση. Άλλωστε ελαφρύ Τμήμα ήταν και δεν ήθελε περισσότερο χρόνο να ετοιμα­σθεί. Όμως μπουκιά ψωμί δεν έβαλε στο στόμα.

ΣΤΟ ΜΠΑΛΤΑΝΕΖΙ

Συναγερθέντος, λοιπόν, τού 2ου Λόχου μέσα σ' ένα τέταρτο της ώρας, ξεκίνησε για την αποστολή του.

Επί κεφαλής η Διμοιρία του Μιλτιάδη Λώλη από το χωριό Σκιαδά, με τον Ζήκο Μπαλό από το Κούισταρι, πού σαν ντόπιοι ήξεραν καλύτερα από μένα τα δρομολόγια για την κορυφή του Μπαλτανέζι.

Κινούμενος ο Λόχος σε απότομα, δαιδα­ λώδη και δύσβατα μονοπάτια και νεροφαγώ ματα, διακοπτόμενα συχνά από την πυκνή βλάστηση, χαρακτηριστική των δυτικών κλιτ ύων του Μπαλτανέζι, η φάλαγγα του Λόχου, άλλοτε χάνοντας τη συνεχεία της και άλλοτε επανασυνδεόμενη με χρονοβόρες αναμονές των προπορευόμενων, έφτασε κατάσκοπος και ασθμαίνοντας στην μεγαλύτερη κορυφή του βουνού πού λέγεται Μετσίτια.

Ο Διοικητής του Λόχου διέταξε να καλυ­ φθεί ο Λόχος πίσω από την κορυφογραμμή ώσπου να συγκεντρωθεί και ο υπόλοιπος, να σπεύσουν οι τυχόν βραδυπορούντες, και να μη προβληθεί κανένας άνδρας του Λόχου στην κορυφογραμμή του, βουνού, ενώ ο ίδιος έσπευσε στο ύψωμα Μετσίτια, ένα πρώτης τάξεως παρατηρητήριο, που κάλυπτε ολόγυρα, σαν από εναέριο παρατηρητήριο, όλη την περιοχή από το μεμακρυσμένο ορίζοντα ως τις προσβάσεις του βουνού, για να αντιληφθεί την κατάσταση και να πάρει μια ταχεία απόφα­ ση του τρόπου με τον οποίο θα ενεργούσε για την εκτέλεση της αποστολής του.

Το Ύψωμα Μετσίτια, μαζί με το προς βορράν του ύψωμα που λέγεται Μυγδαλιές, συνι­ στούν τον αυχένα του Προφήτη Ηλία Νικολιτσίου όπου και το ομώνυμο Παρεκλλήσι. Δια­ κόσια περίπου μέτρα προς δυσμάς από τη νοητή γραμμή που συνδέει τις βάσεις ίων δύο αυτών υψωμάτων ορθώνεται ένα άλλο ημιβρα χώδες ύψωμα που δεσπόζει στο μονοπάτι που
ανεβαίνει από το χωριό Σκιαδά στον αυχένα του Πρ. Ηλία. Ο αυχένας αποτελεί τρόπον τινά την οσφύ του Μπαλτανέζι και το χωρίζει στο βόρειο και το νότιο τμήμα του. Το προς δυσμάς του αυχένα ημιβραχώδες ύψωμα είναι αυτό που λέμε Ανώνυμο.

Στην περίπτωση κατοχής της τοποθεσίας από τους Αντάρτες, τα Υψώματα, του Αυχένα, Μετσίτια και Μυγδαλιές αποτελούν το ζωτικό Έδαφος της όλης Τοποθεσίας, και κυρίως το Ύψωμα Μετσίτια το οποίο αν καταληφθεί από εχθρό ενεργούντα, όπως στην προκειμένη περίπτωση, από τις ανατολικές κλιτύες προς την κορυφή του όρους, η άμυνα εφ’ ολοκλή­ ρου της Τοποθεσίας του Μπαλτανέζι καταρρέει.

Μετά από μια ματιά στο έδαφος, που άλλωστε μιλούσε από μόνο του, και μια ταχεία εκτίμηση της καταστάσεως, ο διοικητής του Λόχου κάλεσε στο παρατηρητήριο τους Διμοι­ ρίτες και τους καθόρισε τις θέσεις που έπρεπε οι Διμοιρίες τους να κσταλάβουν, σε τρόπο ώστε ο Λόχος να εγκατασταθεί «ιππαστί» στον Αυχένα, όπως και έγινε.

Μέχρι τη στιγμή εκείνη που έφτασε και εγκαταστάθηκε ο Λόχος στην Τοποθεσία, δεν υπήρχε κανένα άλλο Τμήμα του Τάγματος, του Συντάγματος, της Μεραρχίας, ή οποιαδήποτε άλλη ένοπλη Ομάδα από τα γύρω χωριά για να αντιτάξουν άμυνα κατά των Γερμανών, ούτε Φυλάκιο για να ενημερώσει το Σύνταγμα νια τ ις κινήσεις του εχθρού. Και κανένα άλλο τμήμα δεν δέχτηκε από την πρώτη κιόλας στιγμή που πάτησε το πόδι του στην Τοποθε­ σία τη λυσσώδη βολή του Γερμανικού Πυρο­ βολικού, μια καταιγιστική προπαρασκευαστική βολή επιθέσεως προς κατάληψη του Αυχένα, όσο δέχτηκε ο 2ος Λόχος του 1/24 Τάγματος, ως εκ της εκτεθειμένης θέσεως του στα παρα τηρητήρια του Γερμανικού Πυροβολικού.

4. ΟΧΥΡΩΣΗ ΤΗΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑΣ.

Μέχρι της στιγμής που εγκαταστάθηκε ο 2ος Λόχος στο Μπαλτανέζι, ουδεμία οχύρωση υπήρχε στην Τοποθεσία αυτή. Το μόνο πλεο­ νέκτημα για τον αμυνόμενο ήταν η μεγάλη κλίση του εδάφους, ως προσφερόμενη για την εκτέλεση εμπρικτών πυρών κατά του επιιεθε μένου, το δύσβατο και η πετρώδης σύσταση του εδάφους, που δημιουργούσαν μια φυσική τρόπον τινά οχύρωση, τα άριστα παρατηρητή­ ρια και τα εκτεταμένα πεδία βολής, Λόγω της βαθιάς παρατηρήσεως και του γυμνού του εδάφους. Όμως το γυμνό και η πετρώδης σύσταση του αποτελούσαν και μειονέκτημα, ως επιτείνοντα την αποτελεσματικότητα των βλημάτων του Γερμανικού Πυροβολικού του οποίου εστερούντο οι Αντάρτες της περιοχής αυτής και το οποίο Γερμανικό Πυροβολικό ήταν σε θέση να κάνει βολή από θέσεως ασφάλειας και με άμεση σκόπευση από την τοποθεσία Σιούρος, όπου είχε ταχθεί για την αποστολή του.

5. ΕΔΑΦΟΣ

Στην προοπτική του το Μπαλτανέζΐ παρου­ σιάζει σχήμα διπλής βαθμίδας. Από το δημό­σιο δρόμο που διέρχεται από το χωριό Νίκο λίτσι, μέχρι των κρασπέδων της ανόδου το έδαφος είναι σχετικό ομαλό. Μετά τα κράσπε­ δα αρχίζει η άνοδος επί λίαν απότομων και γυμνών αντερεισμάτων, όπως τουλάχιστον ήταν τότε το έδαφος, τα οποία διαχωρίζονται από πλήθος χαραδρώσεων εξιχνουμένων από την κορυφή του Μπαλτανέζι, και ιδίως από τα υψώματα Μετσίτια και Αμυγδαλιές, που καθι­ στούν δύσκολη την κίνηση Στρατιωτικού Τμή­ ματος ενεργούντος από ανατολών προς δυσμάς, δηλαδή επί των ανατολικών κλιτύων του όρους τούτου, λόγω της μεγάλης κλίσεως του εδάφους η οποία παίρνει την μεγαλύτερη τιμή της από τα κράσπεδα ως τη στρατιωτική Οφρύ, ιδίως στα αντερείσματα που εκσπώνται από την κορυφή Μετστίτα (Προφ.Ηλίας) και Μυγδαλιές.

Από τη στρατιωτική οφρύ μέχρι την κορυ­ φή του Μπαλτανέζι οι κλιτύες είναι ομαλότε­ρες, με σωρεία όμως λίθων εξ αποσαθρωμέ­ νων βράχων και εκδοράς του εδάφους από τα όμβρια ύδατα, σχηματιζόντων πλατεία και δύσβατη ζώνη προ της κορυφής καθόλον το μήκος της οροσειράς.

Επί της κορυφογραμμής όπου διαχωρίζο­ νται ένθεν και ένθεν τα ύδατα, το έδαφος είναι ομαλό και βατό, με πυκνή βλάστηση προς τις δυτικές κλιτύες του όρους.

Μονοπάτι που ελίσσεται απο τη δυτική παρυφή του χωριού Νικολίτσι, ακολουθεί χαράδρωση με πολλές νεκρές γωνίες και εγκολπώματα, που εκσπάται απ τον αυχένα του Προφ. Ηλία Το μονοπάτι αυτό, καθώς προχωρεί, καθίσταται επί μάλλον και μάλλον ανηφορικό και δύσκολο ιδιαιτέρως περί την στρατιωτική οφρύ του υψώματος και φτάνει στον προαναφερθέντα αυχένα, όπου και το παρεκλλήσι του Προφ. Ηλία Νικολιτσίσυ.

Έτερο μονοπάτι, που ελίσσεται από το χωριό Σκιαδιά, ακολουθεί τις δυτικές κλιτύες του Μπαλτανέζι, καταλήγει και αυτό στον αυχένα, ένθα συναντάται με το πρώτο μονοπά­ τι, από Νικολίτσι, και συνεχίζει κατά μήκος της κορυφογραμμής του βουνού, τόσον προς νότον, όσον και προς βορράν.

Σε Στρατιωτικές Επιχειρήσεις, όπως στην προκειμένη περίπτωση, η χρησιμοποίηση του μονοπατιού από Νικολίτσι προς Πρ. Ηλία, από ένα Στρατιωτικό Τμήμα δεν είναι καθόλου εύκολη, αν δεν έχουν εξασφαλιστεί ο αυχένας και τα εκατέρωθεν του μονοπατιού αντερεί­ σματα, ιδίως τα εκσπώμενα απο Αμυγδαλιές και Μετσίτια

Καταλαμβανόμενου του αυχένα Πρ. Ηλία, Ζωτικού Εδάφους της Τοποθεσίας διανοίγο­ νται κατευθύνσεις εκμεταλλεύσεως προς Σκιαδά -Ρεματία-Κούτσαρι-Βρυσούλα-Κρανιά δυτι­ κά, προς Πολυστάφυλλο-Μπογόρτσα-Δερβίζια να προς βορράν, και Κερασιά-Πηγόδια-Κρα νιά-Κωισανάπουλα προς νότον.

Επί τη υποθέσει ότι η Τοποθεσία ήταν επανανδρωμένη από τους Αντάρτες, για να αχθούν οι Γερμανοί στο Αντικείμενο τους Σκοπό που ήταν ο αυχένας Πρ. Ηλία Νικολι τσίου, έπρεπε να χρησιμοποιήσουν μια από τις κατωτέρα κατευθύνσεις:

Πρώτη κατεύθυνση, ήταν κατά μήκος της κορυφογραμμής από νότου προς βορράν, δια διαδοχικών ενεργειών, ήταν όμως απορριπτέα ως πολυχρόνιος κα δαπανηρή, ως μη άγουσα κατ’ ευθείαν στον αντικειμενικό σκοπό, αλλά και ως κατά μέτωπον επίθεση.

Δεύτερη κατεύθυνση επιθέσεως ήταν αηο Κακιά Ράχη-Προς Λάλο- Τρίγωνο Μετρικό- Μετσίτια-Προφ.Ηλίας, απορριπτέα και αυτή για τους ιδίους με την πρώτη κατεύθυνση λόγους.

Τρίτη κατεύθυνση από βορρά προς νότον, από Μπογόρτσα .Η κατεύθυνση αυτή έπρεπε εκ προοιμίου να απορριφθεί Διότι μολονότι θα ήταν από μη αναμενόμενη κατεύθυνση και οδηγούσε κατ' ευθείαν στην έδρα της IX Μεραρχίας του ΕΔΕΙ, όμως κανένας Στρατιωτ ικός Ηγήτορας, πολύ δε περισσότερο Γερμα­νός Βετεράνος του πολέμου θα απεφάσιζε να κινηθεί έστω και υπό τύπον καταδρομής σε Λάκκα μήκους είκοσι πέντε χιλιομέτρων (Στε φάνι-Μπογόρτσα} παράλληλα προς το μέτωπο κατεχόμενης τοποθεσίας, Υψώματα Κρανιάς-Μπαλτανέζι που υποτίθονταν ότι ήταν επαν­ δρωμένη από τα 24 ΣΠ/ΕΛΑΣ και 24ΣΠ/ΕΔΕΣ, αντιστοίχως, από όπου θα δέχονταν πυρά από πλευρά, νώτα και μέτωπο και μάλιστα σε απόσταση τρία μόλις χιλιόμε­τρα από το Αρχηγείο του ΕΔΕΣ.

Τετάρτη, κάπως προσφορότερη κατεύθυν­ ση ήταν από Ελαία προς Μετσίτια Επηρεάζο­ νταν όμως από τα ανφιπλευρικά πυρά Γκρέκι ζας και Μετσίτια (από τα νότια αντερίσματα που εκσπώνται από Μετσίτια). Η κατεύθυνση αυτή θα μπορούσε ν' αποτελέσει μία επιβοη­ θητική κατεύθυνση στην κύρια προσπάθεια των Γερμανών κατά Πρ. Ηλία

Πέμπτη και προτιμητέα κατεύθυνση, ήταν από το χωριό Νικολίτισι προς Πρ. Ηλία, ως άγουσα απ' ευθείας στον Αντικειμενικό Σκοπό, τον Προφ. Ηλία, και ως εξυπηρετούμενη από το μονοπάτι- ημιονική που οδηγεί κατ' ευθεί­ αν από Νικολίτσι προς ιόν αυχένα, δια της χαραδρώσεως, που αν θυμάμαι καλά λέγεται Γκούρα Ρέμμα. Ωστόσον όμως και η κατεύ­ θυνση αυτή είχε τα μειονεκτήματα της, πάντως ολιγότερα όλων των άλλων που αναφέραμε κατευθύνσεων.

Ως εκ τούτου, νια τους Γερμανούς, η αιφ­ νίδια κατάληψη του αυχένα Πρ. Ηλία, ενείχε τεράστια σημασία, διότι επί τη υποθέσει ότι η Τοποθεσία κατείχετο από τους. Στρατιώτες του ΕΔΕΣ, έπρεπε οι Γερμανοί να αναπτυχθούν σε μάχη επί των απότομων κλιτύων της ανόδου μέχρι της στρατιωτικής οφρύος. Εις την ζώνη όμως αυτή η κίνηση ίου πεζικού θα ήταν εξαι­ρετικά δύσκολη, επίπονη και φθοροποιός και έπρεπε να υπάρχουν διαδοχικά κλιμάκια που να εξασφαλίζουν τη συνέχεια της κινήσεως. Η δε προχώρηση έπρεπε να είναι συνεχής, διότι υπήρχε ο κίνδυνος για τους Γερμανούς να τους προκαταλάβουν οι αμυνόμενοι επί των απότομων κλιτύων οπότε, αν σημειώνονταν στάση επί των κλιτύων, λόγω αντιδράσεως των αμυνομένων, η όλη επιχείρηση θα στόμωνε και δικυβευόταν. θα αναγκάζονταν τότε οι Γερμανό! με τις δυνάμεις του 2ου κλιμακίου να ανοίξουν κατεύθυνση εξ ίσου επικίνδυνη από την επιβοηθητική Ελαία- Μετσίτια, ή ακόμα πιο επικίνδυνη από Αγ. Μηνά προς Αμυγδαλιές, σε συνδυασμό με την κατεύθυνση από Νικολίτσι.

6. Δυνάμεις.

Από απόψεως δυνάμεων, η αναλογία μετα ξύ αμυνομένων 24ΣΠ/ΕΔΕΣ και επιτιθεμένων Γερμανών ήταν 1:3 υπέρ των Γερμανών, αν λάβει κανείς υπ' όψη την περιορισμένη Σύνθε ση Προσωπικού και Οπλισμού του 24 ΣΠ/ΕΔΕΣ, τον πλημμελή εξοπλισμό και εξάρ­ τηση, έναντι της συντριπτικής υπεροχής των Γερμανών, Τάγματος πλήρους πολεμικής Συν θέσεως (όπως τουλάχιστον το έφεραν οι πληροφορίες), με αφθονία πυρομαχικών και υπο­ στηριζόμενων υπό Πυροβολικού του οποίου εστερούντο τότε οι Στρατιώτες του ΕΔΕΣ και του ΕΛΑΣ σ' αυτή την περιοχή, και του οποί­ ου πυροβολικού ίο βλήματα, λόγω ίου γυμνού και πετρώδους εδάφους του. Μπαλτανέζι θα είχαν τη μέγιστη αποδοτικότητα τους. Όπως διαπιστώθηκε εκ των υστέρων, από την ποσό­τητα τροφίμων πού ζήτησαν οι Γερμανοί στο Νικολίτι, η δύναμη τους δεν υπερέβενε τη Διλοχία, περιορισμένης μάλιστα δυνάμεως .σε .άνδρες, με ενισχυμένη όμως δύναμη πυρός σε βαριά πολυβόλα, μυδράλλια, αυτόματα, τυφέ­κια, Όλμους, Πυροβολικό. Δύναμη ουσιαστικά ενός Τάγματος. Και για τον λόγο αυτό η προ­αναφερθείσα αναλογία μεταξύ των αντιμαχο­ μένων παραμένει ισχύουσα

Η φύση λοιπόν των ανταρτικών δυνάμεων επί Μπαλτανέζι, πλημμελώς οργανομένων και εξοπλισμένων, έδινε στους Γερμανούς την εντύπωση ότι άπαξ και πατούσαν αιφνιδιαστικά πόδι επί του Ζωτικού Εδάφους των αμυνομέ­ νων (Προφ. Ηλία}, ακόμα και αν κατείχετο η Τοποθεσία από τους Αντάρτες, η ισχύς αντι­στάσεως των στο Μπαλτανέζι θα εκάμπτετο σε τέτοιο σημείο, ώστε θα επακολουθούσε η πλή­ ρης κατάρρευση και η λήξη της αντιστάσεως.

Κάτι ανάλογο θα συνέβαινε και για το 24 ΣΠ/ΕΛΑΣ στην περιοχή του, εφ' όσον οι Γερ­ μανοί κατόρθωναν να θέσουν πόδα επί ίων υψωμάτων Κρανιάς-Σκρεβένκο. Δυστυχώς για το 24 ΣΠου ΕΛΑΣ αυτά έγινε διότι οι Γερμα­ νοί έβαλαν αιφνιδιαστικά πόδι επί των υψωμά­ των τούτων.

7. Χρόνος

Από απόψεως διαθέσιμου χρόνου, οι Γερ­ μανοί αφιχθέντες αιφνιδιαστικά στο χωριό Νιχολίτσι, πρωί-πρωί με την Ήλιο της ημέρας, είχαν στην διάθεση τους όλο το χρόνο να ανέβουν ανενόχλητοι μέσα σε ελάχιστο χρο­ νικό διάστημα στον Πρ.Ηλία και να εδραιω­θούν στον αυχένα Κατασπατάλησαν όμως ιόν πολύτιμο χρόνο τους νια συγκέντρωση τροφί­μων σιο χωριό Νικολίτσι, για ένα αδικαιολό­ γητο πρόγευμα και αυτό υπήρξε ίο μοιραίο Λάθος τους.

Το 24 ΣΠ/ΕΔΕΣ, αν και βρέθηκε σε μειο­ νεκτικότερη θέση από απόψεως διαθεσίμου χρόνου ένανιι των Γερμανών, ενεργώντας δραστηρίως και με ορθήν εκτίμηση της κατα­ στάσεως, προκατέλαβε τον αυχένα με τον 2ον Λόχο ίου 1/24 Τάγματος, ενός τάγματος που ήταν το ατσάλινο -ξίφος του 24 ΣΠ του ΕΔΕΣ,

Απ' εδώ και πέρα τα πράγματα αλλάζουν ανεπανόρθωτα σε βάρος ίων Γερμανών και υπέρ των Όπλων των Στρατιωυών του ΕΔΕΣ.

Ο Κεραυνοβόλος πόλεμος και ο αφνιδια σμός, πού είχαν καταπλήξει την οικουμένη, είχαν πλέον γίνει συνήθεια στους Στρατούς, και μολονότι δεν είχαν χάσει την αξία τους, έβρισκαν πάντοτε άμεση αντίδραση που περιόριζε την αποτελεσματικότητα τους.

Έτσι, λοιπόν, πριν ή οι Γερμανοί ξεκινή­ σουν από το Νικολίτσι για τον αυχένα του Προφήτη Ηλία, ο αυχένας είχε ήδη καταλη­ φθεί από τον 2ον Λόχο του 1/24 Τάγματος του ΕΔΕΣ και η μάχη είχεν ήδη. κριθεί, κατά μέγα μέρος.

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ

7. Είπαμε ότι το Σύνταγμα είχε προκαταλά βει τον αυχένα Προφ. Ηλία με τον 2ον Λόχο του 1/24 Τάγματος.

Ο Λόχος εγκαταστάθηκε ιππαστί επί του αυχένα, με Διμοιρία στό ύψωμα Μετσίτια μέχρι τη στρατιωτική οφρύ, Διμοιρία στο ύψωμα Μυγδαλιές και Ομάδα επί του Ανωνύμου, που όπως είπαμε ορθώνεται διακόσια περίπου μέτρα πίσω και δυτικά του αυχένα νια να σχη­ματιστεί το τριγωνικό Ζωτικό Έδαφος της Τοποθεσίας. Διμοιρία μείον Ομάδα στη Στρατιωτική οφρύ του αντερείσματος που κατέρχε­ ται από Μετσίτια προς, τη δυτική παρυφή του χωριού Νικολίτσι, με ειδική εντολή να βάλλει απ' εκεί το αριστερό του εχθρού όταν αυτός αναπτυχθεί στο εκατέρωθεν της ατραπού Νικο λίτσι-Προφ. Ηλίας αντερείσματα, από όπου ο Λόχος εκτιμούσε ότι ο εχθρός θα ελιχθεί, μια και το στοιχείο, του αιφνιδιασμού επί του αυχένα είχε νια τους Γερμανούς οριστικά και ανεπιτρεπτί απολεσθεί

Δεν είχαν εξέλθει ακόμα οι Γερμανοί από το χωριό και ευθύς ως οι άνδρες έπαιρναν τις θέσεις τους στις γυμνές πλαγιές του Μπαλτα­ νέζι, ο Λόχος δέχεται αιφνιδίως σφοδρό βομ­βαρδισμό πυροβολικού από τη θέση Σιούρος αμέσως νοτίως του θεσπρωτικού από όπου έβαλε μια πυροβολαρχία πεδινού πυροβολικού.

Διοικητής του Λόχου διέταξε να καλυ φθούν οι άνδρες στις πτυχές και τα κοιλώματα του εδάφους που βρίσκονταν κοντά στις. θέσεις τούς, να σταματήσουν κάθε άσκοπη κίνηση και να εντείνουν στο έπακρο την παρατήρηση και παρακολούθηση του εχθρού, όπως αυτός θα εξέρχεται κινούμενος από τις παρυφές του χωριού.

Θα ήταν η ώρα περίπου οκτώ με εννέα και όπως ανέβαινε ο ήλιος διέλυε την ελαφρή ομί­χλη στις ανατολικές κλιτύες, αφίνοντας ελεύ­ θερη την παρατήρηση των ανδρών του Λόχου. ,

Το εχθρικό πυροβολικό συνέχιζε εντατικά τον βομβαρδισμό επί των θέσεων των ανδρών, οίον μια ομάδα Γερμανών στάθηκε στο ύψωμα Ραχυμνό, και παρατηρούσε με τις διόπτρες προς την κορυφή ίου βουνού. Πίσω από την Ομάδα αυτή άρχισαν να ακολουθούν σε πεσ σοειδή σχηματισμό άλλοι είκοσι περίπου άνδρες. Το πυροβολικό ενέτεινε τώρα τη βολή του επί των αντερεισμάτων που κατέρχονται από τα Μετσίτια προς το χωριά μέχρι τη Στρα τιωτική οφρύ και νοτιότερα, και όλα έδειχναν ότι οι Γερμανοί ετοίμαζαν επίθεση κατά του Λόχου με προπαρασκευή Πυροβολικού. Και ενώ το πυροβολικό έβαζε συνεχώς, οι Γερμα­νοί άρχισαν να αναπτύσσονται βραδέως στη δυτική παρυφή του Νικολίτσι απ' όπου αρχίζει η ατραπός για τον Προφ. Ηλία Ο πυκνός ακόμα σχηματισμός τούς αποτελούσε για τον διοικητή του 2ου Λόχου ένα προκλητικό στόχο για προσβολή. Ήταν όμως ακόμα σε απόσταση περί τα χίλια μέτρα από τη Σιρατιω τική Οφρύ όπου και το πρόσθιον όριο της τοποθεσίας. Κανονικά λοιπόν, ο Λόχος θα έπρεπε να τους αφήσει να πλησιάσουν στα διακόσια με τριακόσια μέτρα και να εκτοξεύσει αιφνιδιαστικά εμπηκτικά και φονικά πυρά ενα­ ντίον τους. Να τους ζαλίσει. Να φονεύσει όσους μπορούσε, να σπάσει και να παραλύσει τα νερά τους, να ρίξει το ηθικό τους σε σημείο που να μη μπορούν οι Γερμανοί να σκεφτούν και να μη είναι σε θέση να αναπτύξουν καμμιά πρωτοβουλία.

Όμως το ανάπτυγμα του Λόχου ήταν μεγάλο και τα αιφνιδιαστικά πυρά για τόν 2ον Λόχον ήταν τώρα κάτι ανέφικτο. Διότι είχε χαθεί πλέον η ευκαιρία αφ' ης στιγμής ο εχθρός είχε αντιληφθεί την παρουσία και τις κινήσεις του στον αυχένα και την κορυφο­ γραμμή, και είχε μάλιστα εκτοξεύσει δραστική βολή Πυροβολικού εναντίον του. Δεν υπήρχε πλέον καιρός. Έπειτα τον διοικητή του Λόχου τον βασάνιζε η σκέψη ότι αυτός δεν είχε τα μέσα και τη δύναμη του Εχθρού και ότι αν τον άφηνε να πλησιάσει ία διακόσια ή τριακόσια μέτρα, αυτό θα αποτελούσε μια επικίνδυνη επιλογή, ένα επικίνδυνο πειραματισμό, και σε τέτοιες κρίσιμες στιγμές δεν μπορεί κανείς να παίζει «εν ου παικτοίς». Οι Γερμανοί δεν είχαν εκδηλώσει ακόμα τον ελιγμό τους. Ο Διοικη τής του Λόχου γνώριζε από τις πληροφορίες του Τάγματος ότι στο Νικολίτσι είναι ένα Τάγμα Γερμανών. Αν όμως οι άνδρες του Λόχου, καθώς οι περισσότεροι δεν είχαν πάρει το βάπτισμα πυρός σε μάχη με τους Γερμανούς, ή δεν είχαν λάβει μέρος στο Αλβανικό μέτωπο, για να έχουν σχετική πείρα, βλέποντας να παρατάσσεται μπροστά τους στα διακόσια μέτρα ένα ολόκληρο Γερμανικό Τάγμα, αν ένας τραυματισμός ή ένας νεκρός επηρέαζε το ηθικό τους και οι Γερμανοί με ένα άλμα βρίσκονταν στις θέσεις των ανδρών και ο Λόχος ανατρέπονταν, τότε η ευθύνη ίου Διοικητή ίου Λόχου θα μπορούσε τάχα να ισοσκελίσει, έστω και με ίο κεφάλι του , την καταστροφή που θα ,γίνονταν αν οι
Γερμανοί καταλάβαιναν πρώτοι τον αυχένα και πρόφταιναν το Τάγμα και ίο Σύνταγμα ανερχόμενα επί των δυτικών κλιτύων του Μπαλτανέζι και τα διέλυγαν, αν οι Γερμανοί από δικό τους λάθος και από κακή φήμη εκτίμηση των πραγμάτων, περνούσαν στη Λακα Σουλίου και παρέδιδαν στις φλόγες τα χωριά της Λάκκας αυτής που θεωρούνταν ως η «φωληά» των Ανταρτών και κατέσφαζαν τους κατοίκους της; Αμείλικτα ερωτήματα και σκέψεις που βασάνιζαν το μυαλό του Διοικητή του Λόχου και ζητού­σαν την απάντηση από αυτόν τον ίδιο. Βέβαια σε τέτοιες περιπτώσεις η λογική διεργασία και η απάντηση γίνονται σε κλάσμα δευτερολέ πτου. Δεν έπρεπε , λοιπόν να τους αφήσει να πλησιάσουν, ακόμα και αν ήταν δύο χιλιόμε­ τρα μακριά. Τουλάχιστον, σκέφτηκε, να εμπο­ δίσει τους Γερμανούς να αναπτυχθούν σε μάχη και να τους καθυστερήσει ώσπου να επέμβουν το Τάγμα και το Σύνταγμα, θα ήταν και αυτό σημαντικό κέρδος για όλη την επιχεί­ ρηση.

Διέταξε, λοιπόν, να βοηθούν οι Γερμανοί με δύο πολυβόλα από τα υψώματα Μετσίτια και Μυγδαλιές.

Με τις πρώτες ριπές παρατηρήθηκε κάποια σύγχυση στις τάξεις των Γερμανών, οι οποίοι έσπευσαν να κερδίσουν έδαφος προς το μονοπάτι, ενώ από τη δυτική παρυφή του Νικολίτσι άρχισαν να ξεπροβάλλουν σποραδι­ κά και σε τρόπον ώστε να του μείνει η εντύ πωση ότι ο όγκος των Γερμανών βρίσκονταν ακόμα μέσα στο χωριό. Πολυβόλα και Οπλ/λα του Λόχου έβαζαν τώρα από Μετσίτια και Μυγδαλιές.

Βλέποντας ο διοικητής του Λόχου ότι οι Γερμανοί ακόμα δεν αναπτύσσονται σε μάχη και περί τους πενήντα, Ίσως και περισσότεροι ακολουθούσαν το μονοπάτι, προσπαθούσε να εξακριβώσει τον τρόπο σκέψεων των, διότι η είσοδος στο μονοπάτι με τα αντερείσματα και τόν αυχένα κατεχόμενα από τους Αντάρτες, ήταν καθαρή αυτοκτονία Γι' αυτό τον βασάνι­ ζε και πάλι η αρχική του σκέψη, μήπως, δηλα­δή έπρεπε να τους αφήσει να πλησιάσουν στα διακόσια με τριακόσια μέτρα; Αλλά και πάλι έκανε τη σκέψη πως μια μάχη, όσο εύκολη και αν παρουσιάζεται εξ αρχής, είναι κάτι το ολό τελα ρευστό που βρίσκεται σε εξέλιξη και πως δεν μπορεί κανείς να προσδιορίσει εύκολα ένα ρευστό που εξελίσσεται ούτε και να προβλέψει επακριβώς τα αποτελέσματα του, και πως μια μάχη και γενικά μια επιχείρηση, ενώ μπορεί να είναι ένα τέλειο και ξεκάθαρο σε σύλληψη σχέδιο, όμως τείνει πάντοτε να εξελιχθεί ανά­ μεσα από μια σειρά τυχαίων περιστατικών. Δεν έπρεπε λοιπόν η σκέψη του για μια αιφνιδια­ στική από τα διακόσια μέτρα ενέργεια να τον αιχμαλωτίσει τόσο που να διώξει από το μυαλό του κάθε επιφύλαξη, τοσούτον μάλλον καθ' όσον νια την ώρα ήταν μόνος του και έφερε την ευθύνη απαγορεύσεως του αυχένα, ίο μέτωπο μεγάλο και η δύναμη του περιορι­ σμένη και ασυγκρίτως μικρότερη απ' εκείνη των Γερμανών. Δεν έπρεπε λοιπόν να τον τυφλώσει το φως που αυτή η ιδέα ήταν η πηγή του, να τους περιμένει δηλαδή να τους προ­σβάλλει στα διακόσια μέτρα.

Με την είσοδο, λοιπόν των Γερμανών στο μονοπάτι, και καθώς δεν ήταν εύκολη η παρα­ κολούθηση των κινήσεων του, λόγω της πτυ χώσεως του εδάφους, ο Λόχος ενέτεινε την παρατήρηση του ώστε να μη χάσει τον εχθρό από τα μάτια του και παρακολουθούσε στενά τις περαιτέρω κινήσεις και ενέργειες τους τόσον με την περαιτέρω προώθηση της διατά­ ξεως του, όπου τούτο απαιτείτο, όσο και με τ ην επέκταση του αριστερού του με την Ομάδα του Θωμά Τριάντη, που την απέσυρε από το Ανώνυμο του Αυχένα, προς τα απότομα αντε­ρείσματα της Μυγδαλιάς προς την Τοποθεσία που λέγεται, αν θυμάμαι καλά, Προσήλια, από όπου η παρατήρηση ήταν άριστη και κατάλλη λο πεδίον βολής για εμπηκτικά πυρά κατά των Γερμανών. Στην παραμικρότερη κίνηση τώρα, ο Λόχος απαντούσε με πυρά.

Το εχθρικό πυροβολικό συνέχιζε να βάζει κατά του Λόχου με την Πυροβολαρχία πεδινού πυροβολικού. Οι άνδρες του Λόχου δεν είχαν πρόφθασει να φτιάξουν έστω και πρόχειρες θέσεις για τη σχετική τους προστασία Κράνη για να προφυλάξουν το κεφάλι τους από θραύσματα και λίθους, δεν υπήρχαν.

Εκρήξεις των οβίδων, θραύσματα από ατσάλι που βογγοΰσαν στο πέρασμα τούς, μύδροι και χώματα που σηκώνονται στον αέρα, το κοχλαστό κύμα των αερίων από τα εκρηγνυόμενα βλήματα, ο ξηρός και αποπνικτικός καπνός από καιομένη πυρίπδα, το εκνευριστι­κό σύριγμα των βλημάτων στον αέρα και η αναμονή πτώσεως των επί του εδάφους και ο συνεχής μονότονος αχός της μάχης μέσα από τις χαραδρώσεις, δοκίμαζαν τα νεύρα των αρχαρίων Στρατιωτών του Λόχου. Ήταν το πρώτο βάπτισμα πυρός για πολλούς που δεν ήξεραν από μάχη.

Γ αυτό το μεταξύ ήλθαν ο Δ/τής του Τάγ­ ματος και του Συντ/τος με την υπόλοιπη δύνα­ μη και ενημερωθέντες επί της καταστάσεως από τον Δ/τή του 2ου Λόχου ανέλαβαν την περαιτέρω διεξαγωγή και διεύθυνση του Αγώνα

Ο Διοικητής του Συντάγματος είχε μαζί του και το Λόχο Διοικήσεως υπό τον Έφεδρο Υπολοχαγό Απόστολο Ζήκο, ακολουθούσαν δε μερικοί Επιτελείς μεταξύ των οποίων ο συγ­ χωριανός μας Δικηγόρος Αριστοφάνης Τού σης, ο Αλέκος Μποντίνας, διευθύνοντες τότε Γραφεία του Συντάγματος.

Ο 1ος Λόχος του Τάγματος, που τον είχε παραλάβει τελευταίως ο Υπομοίραρχος Κων­ σταντίνος Μήτσος από τον Ανθυπομοίραρχο Ν. Κωνσταντίνου, οι Λόχοι Διοικήσεως Τάγ­ ματος και Συντάγματος έλαβαν θέσεις στον Αυχένα και το ύψωμα Μυγδαλιές, με το Λόχο Απ. Ζήκου στις τοποθεσίες Θανάσω ή Μύρα με τις Ομάδες Λαμπρούση, θ. Ζήκα, επεκτεί­ νοντας το αριστερό του Συντάνματος με την Ομάδα Στέριου Τούση στα Προσήλια, αρχίζο ντες αμέσως από τις πλεονεκτικές αυτές θέσεις τους πυρά εμπηκπκά κατά των Γερμα­ νών.

Η Διμοιρία του 2ου Λόχου αποσύρθηκε εν συνεχεία από Μυγδαλιές με την υποχώρηση των Γερμανών και την διαταχθείσα εκμετάλ­λευση της επιτυχίας, και κατέλαβε θέσεις αμέσως
νοτίως ίου υψώματος Μετσίτια, του Λόχου αναπτυχθέντος νοτιότερα, με το αριστε­ ρό του προς Μετσίτια και το δεξιό του προς το Τριγωνομετρικό, που βρίσκεται στην κορυφο­ γραμμή του όρους, προς Γρέκιζα Η αναδιάτα­ ξη αυτή επιβλήθηκε προς αποσυμφόρηση του υψώματος Μυγδαλιές, αλλά και από την ανά­ γκη περαιτέρω αναπτύξεως του μετώπου του Τάγματος, κατόπιν και της πληροφορίας ότι αναμένονταν εντός της ημέρας Γερμανικές ενισχύσεις στο πεδίον της μάχης πληροφορία που επαληθεύτηκε την επομένη, όπως θα δούμε στη συνέχεια

Στο παρατηρητήριο τώρα του 2ου Λόχου βρίσκονται, μέχρι πέρατος της επιχειρήσεως, ο Διοικητής του Τάγματος, ο διοικητής του Συντάγματος, οι Διοικητές των 1ο και 2ο Λόχου και αργότερα και ο διοικητής του Λόχου Οπλομηχανημάτων.

Τα πυρά του Τάγματος και του Συντάγμα τος γενικεύονται, των Γερμανών βαλλομένων από Μετσίτια, Αμυγδαλιές και Προσήλια, ιδι­ αιτέρως δε από θανάσω, Μπύρα και Προσήλια, λόγω των αρίστων απ' εκεί θέσεων βολής και παρατηρήσεως των κινήσεων των Γερμανών. Τις τοπωνυμίες τις αναφέρω όπως τις ήξεραν τότε οι άνδρες του Λόχου από το χωριό Σκια δά που σύχναζαν νια τις δουλειές τους και με τα ζώα τους ως την κορυφή του Μπαλτανέζι.

Εν τω μεταξύ καταφθάνει προερχόμενος από Μπογόρτσα ο Λόχος Στρατηγείου της ΙΧης Μεραρχίας υπό τον Υπολοχαγό Μπα γλανέα θεόδωρον ο οποίος εισέρχεται αμέ σως στον αγώνα στο πλευρό του Συντάνματος.

Η διοίκηση των Γερμανών αρχίζει κι όλας να υποτονεί και αυτός είναι ακριβώς ο λόγος που οι Γερμανοί δεν μπόρεσαν να προχωρή­ σουν πέραν ίων προσβάσεων και σε μικρό τμήμα της ατραπού προς Προφ. Ηλίαν. Οι Γερμανοί είχαν ήδη κρατηθεί μακράν του Αντικειμενικού τους Σκοπού.

Οι Γερμανοί, μη δυνηθέντες να προχωρή­ σουν σε βάθος, μέσα στην ατραπό, παραιτήθησαν της προσπαθείας και στην ανάγκη να αποφύγουν τα πυρά των αμυνομένων, έμεναν ακίνητοι, αμήχανοι, και αδρανούντες, καλυ­ πτόμενοι στις απυρόβλητες γωνίες και προκα λύμματα των προσβάσεων, και της αρχής της ατραπού, μέχρι ης δύο περίπου η ώρα μετά το μεσημέρι, οπότε άρχισε η προσπάθεια της απαγκιστρώσεώς ιούς. Η απαγκίστρωση αυτή, λόγω του αργού ρυθμού της από τα πυρά των αμυνομένων, συνεχίστηκε μέχρι τις τέσσερις περίπου η ώρα το απόγευμα, οπότε το Σύνταγ μα έκρινε κατάλληλη τη στιγμή και διέταξε την καταδίωξη και εκμετάλλευση της επιτυχίας.

Κινήθηκαν διάφορα Τμήματα από το Τάγμα, το Λόχο Διοικήσεως του Συντάγματος και από το Λόχο Στρατηγείου της ΙΧης Μεραρχίας. Από τον 2ο Λόχο, κινήθηκαν ανά μία Ομάδα από τις Διμοιρίες Κ. Γιώτη, Ν. Δασκαλόπουλου, Γαβρ. Τριάντη, με τους Οπλαρχηγούς Μιτλτ. Λώλη, Χρ. Καρρά, Γ. Σμπόνια χαι Κ. Ροπόκη.

Ελλείψει ικανής εφεδρείας δυνάμεων για την καταδίωξη του εχθρού, τα μικρά αυτά Τμή­ ματα μετείχαν στην καταδίωξη, προερχό­ μενα απο διάφορες Υπομονάδες και Μονάδες, πέραν των δυσχερειών καλού συντονισμού ενεργειών, δεν είχαν τις δυνατότητες καταδιώ ξεως του εχθρού εις βάθος. Για τον ίδιο λόγο, σκέψη να προσβληθούν οι ατάκτως υποχω­ ρούντες Γερμανοί κοντά στο χωριό Εληά, όπου ήταν πρόσφορο το έδαφος, δεν υλοποι­ ήθηκε. Εκτός του ότι οι Γερμανοί θα εκδήλω­ ναν την οργή τούς με αντίποινα κατά του Δήμου θεσπρωτικού, σπουδαίου Κέντρου ανε φοδιασμού των Ανταρτών και της Οργάνωσης του ΕΔΕΣ. .

Εν πάση περιπτώσει συνελήφθησαν τρείς Γερμανοί αιχμάλωτοι, Οπλισμός ένας ασύρμα­τος, μερικά κτήνη και άλλα λάφυρα, ακόμα και ο χαρτοφύλακας του Γερμανού Διοικητή, ο οποίος, όπως εξακριβώθηκε αργότερα είχαν ευθύς εξ αρχής τραυματισθεί σοβαρά, πράγμα που εξηγεί και την πρόωρη υποτονική ενέρ­ γεια του Γερμανικού αυτού Τμήματος. Αιχμά­ λωτοι, έγγραφα, οπλισμός και άλλα λάφυρα που κυριεύτηκαν απεστάλησαν αμέσως στην Μεραρχία για την εκμετάλλευση των πληρο φοριών.

Περί την τετάρτην απογευματινή ώρα, της ιδίας ημέρας οι προτροπάδην και ατάκτως υποχωρούντες Γερμανοί εβλήθησαν από τον Αυχένα του Προφ. Ηλία με ένα στοιχείον Όλμων τριών ιντσών (3") υπό τον Ανδρέα Γαλατσίανο, τη στιγμή που έβγαιναν από την ανατολική παρυφή του χωριού Νικολίτσι, απο φευχθείσης της βολής εντός της χαραδρώσε ως και τις προσβάσεις λόγω εγγύτητας των δικών μας Τμημάτων, ως επίσης και εντός του χωριού προς αποφυγήν δημιουργίας θυμάτων από τόν δικό μας άμαχο πληθυσμό.

Η βολή των Όλμων ενέτεινε τη σύγχυση των Γερμανών οι οποίοι πανικόβλητοι, ρακέν­ δυτοι από την έρπειν απαγκίστρωση τους, χωρίς ηθικό και σε άθλια κυριολεκτικά ψυχική κατάσταση, έτρεχαν αγεληδόν να σωθούν προς το Θεσπρωτικό, ακολουθούντες την κοίτη του Ξεροπόταμου (Άμπλα), όπου τούτο τους ήταν δυνατόν και τον κάμπο του Νικολι τσίου. Κατά την άτακτη αυτή υποχώρηση οι Γερμανοί εβλήθησαν από Ομάδα των Παπαδατών και υπέστησαν και άλλες απώλειες.

Την ίδια ακριβώς ημέρα, 23 Μαίου 1944, κατά την οποία το 24 ΣΠ του ΕΔΕΣ απέκρουε επιτυχώς του Γερμανούς στο Μπαλιανέζι, το 24 ΣΠ του ΕΛΑΣ στα Κοισανόπουλα και την Κρανιά, είχεν εμπλακεί σε σκληρόν αγώνα με τους Γερμανούς.

Το Σχέδιο των Γερμανών απλό και τέλειο, αφορούσε και τα δύο Συντάγματα, ήτοι το 24 ΣΠ του ΕΔΕΣ και ίο 24 ΣΠ ίου ΕΛΑΣ. Η Ιδέα ενεργείας του Σχεδίου ήταν:

«Ταυτόχρονη αιφνιδιαστική κατάληψη των υψωμάτων Κρανιάς και Μπαλτανέζι και δρα­ στήρια εν συνεχεία εκμετάλλευση κατά μήκος των δυτικών κλιτύων, όπου ήσαν οι έδρες των ως ανωτέρω Συνταγμάτων και της IX Μεραρ­ χίας του ΕΔΕΣ στο Πολυστάφυλο, κατατρο μοκράτηση κατοίκων ώστε να παύσουν να ενισχύουν τους Αντάρτες, συγχρόνως
δε και δοκιμαστική κρούση προς εξακρίβωση των Ανταρτικών Δυνάμεων των περιοχών Λάκκος Ιουλίου και θεσπρωτικού.

Και νια μεν την περιοχή ευθύνης ίου 24 ΣΠ του ΕΔΕΣ, είδαμαν περιληπτικά όπως εξε­ λίχθησαν τα γεγονότα

Στο 24 όμως Σύνταγμα ίου ΕΛΑΣ, οι Γερ­ μανοί υπήρξαν τυχερότεροι. Διότι κατόρθωσαν να θέσουν πόδα επί του Ζωτικού Εδάφους της Τοποθεσίας, που ήταν τα υψώματα Κρανιάς, πράγμα που ανάγκασε το Σύνταγμα του ΕΛΑΣ να ακολουθήσει τη φορά της δυσμενούς και ραγδαίας εις βάρος της εξελίξεως των γεγο­ νότων, να υποχωρεί εντός της Τοποθεσίας του αμυνόμενο από εκάστοτε νέες θέσεις, ώσπου.» τελικά μπόρεσε να σταθεροποιήσει την άμυνα του.

Τον Αγώνα του Συντάγματος τούτου συνέδραμε αποτελεσματικά δια πυρών και ο Λόχος του Καθηγητή Υπολοχαγού Νικ. Παπα χρήσιου του ΕΔΕΣ που ήταν εγκαταστημένος επί των υψωμάτων Κουρούνα και Βρανιές.

Ήταν επόμενο η κατάσταση αυτή να δημι­ ουργήσει ανησυχία και σύγχυση στον πληθυ­ σμό περιοχής ευθύνης ίου 24 Συντάγματος του ΕΛΑΣ, μεγάλο μέρος του οποίου κατέφυ­ γε στην περιοχή ευθύνης του 24 ΣΠ ίου ΕΔΕΣ χαι ιης ΙΧης Μεραρχίας στο Πολυστά φυλλο, για ν' αποφύγει την εκδικητική μανία των Γερμανών. Έτσι τελείωσε η πρώτη μέρα των συγκρούσεων με τους Γερμανούς.

Δεύτερη Μέρα, 24 Μαΐου.

Την επόμενη μέρα, 24 Μαΐου 1944, οι Γερμανοί επεχείρησαν και πάλι εναντίον των χωριών Νικολίτσι και Κρανιά, υποστηριζόμε­ νοι και τούτη τη φορά από μια πυροβολαρχία πεδινού Πυροβολικού από τη θέση Σιούρος.

Στο Νικολίτσι, οι Γερμανοί δεν τόλμησαν να προχωρήσουν πέραν της δυτικής παρυφής του Χωριού. Έκαψαν μερικά σπίτια, και συνέ­ λαβαν την Επιτροπή Εθνικού Αγώνα του ΕΔΕΣ θεοδ. Πανούση, Λάμπρον Αθανασίου και Παναγ. Αθανασίου, των οποίων έκαψαν τα σπίτια Επίσης έκαψαν ίο Σχολείο και τα σπί­ τια των Χριστόφ, Γεωργίου, Θωμά Κολιού, Αντώνη Νάση, Λάμπρου Κώστα και ανεπιτυ­χώς το σπίτι του Κίτσου Γιάνου. Επίσης συνέ­ λαβαν τους Γάκη Κώτση και Γεώργιον. Γρ. Αναγνώστη. Τις πληροφορίες αυτές έδωσε στον Διοικητή ίου 2ου Λόχου την νύχτα της 24ης Μαΐου ο Χ. Αγγελής που ήλθε στην Τοποθεσία του Λόχου αναζητώντας τα ζώα του.

Στην Κρανιά, οι Γερμανοί προσέκρουσαν στη σθεναρή αντίσταση των Κ, Λογοθέτη (Ζήδρου) του ΕΛΑΣ, που κατείχε την Καρλιό ια και του Καθηγητή Νικολ. Παηαχρήστου, που όπως είπαμε κατείχε τα υψώματα Κουρού­ να και Βρανιές.

Την Επιτροπή Εθνικού Αγώνα του ΕΔΕΣ από το χωριό Νικολίτσι οι Γερμανοί απελευ­ θέρωσαν την επομένη, κατόπιν μεσολαβήσεως Επιτροπής προς τους Γερμανούς από το Δήμο θεσπρωτικού, αποτελούμενης από παράγοντες ανεξάρτητα από την πολιτική τους τοποθέτηση.

Σημαντική η συμβολή των κατοίκων του Νικολιτσίου για την επιτυχή έκβαση της Μάχης και ιδίως του Προέδρου της Κοινότη­ τας και Επιτροπής Εθνικού Αγώνα Θεόδωρου Αναγνώστη Πανούση, που έστειλε έκτακτο αγγελιοφόρο κρυφά από τους Γερμανούς στη Μεραρχία, τον θεοδ. Αναγνώσιου, ο διδά­ σκαλος του χωριού Αθανασίου, που έκαμε ό,τι μπορούσε για την καθυστέρηση συγκε­ ντρώσεως των τροφίμων που ζήτησαν από τους κατοίκους οι Γερμανοί, καί ο οδοντία­ τρος Γάκης Ματθαίος που γνώριζε την Γαλλική και παρείχε στον Γερμανό Διοικητή παραπλα­ νητικές πληροφορίες.

Στις 25 Μαΐου επικρατούσε ηρεμία στην περιοχή. Περί τις 10 η ώρα το πρωί έφτασε στην τοποθεσία ο Αλέκος Ζέρβας, αδελφός τ ου Στρατηγού για να πληροφορηθεί τα σχετι­ κά με την διεξαχθείσα Μάχη.

Την 26 Μαΐου, διερχόμενοι από την Τοποθεσία ίου 2ου Λόχου ο Διοικητής του Τάγματος Αναστάσιος Μπάλκος και ο Διοικη­ τής του Συντάνματος, πηγαίνοντες προς συνά­ ντηση του Διοικητή του 24 ΣΠ του ΕΛΑΣ Γ. Κατεμή(Αραχναίου) συμμαθητή του Παπαδά του στη Σχολή των Ευελπίδων, κατόπιν παρακλήσεως του Αραχναίου, για μια από κοινού σχεδίαση αντιμετωπίσεως ενδεχόμενης νέας Γερμανικής επιθέσεως, πήραν μαζί τους και τον Διοικητή του 2ου Λόχου.

Η συνάντηση έγινε αν θυμούμαι καλά στον Άγιο Ηλία αμέσως βορείως της τοποθε­ σίας Πηγάδια της Κρανιάς, ή τον Αγ. Κωνστα­ ντίνο, δεν ενθυμούμαι επακριβώς. Εκεί υπήρ­χαν Τμήματα του ΕΛΑΣ και εκεί συνάντησαν τον Κ. Λογοθέτη, όπως θα το ενθυμείται και ο ίδιος. Λίγες ημέρες αργότερα, όταν ο 2ος Λόχος εγκαταστάθηκε στη Βρυσούλα (Ζερμή}, ξανασυναντηθήκαμε με τον Κ. Λογοθέτη, στη βρύση του Τσάκολου, κατόπιν δικής μου πρω­τοβουλίας, αλλά και εκατέρωθεν επιθυμίας, ως πρωτοξάδελφοι.

Μετά από τις δύο αυτές μάχες, στο Μπαλτανέζι και την Κρανιά, οι Γερμανοί δεν ξανα πάτησαν στη Λάκκα Σουλίου και θεσπρωτι­ κού, οι κάτοικοι των οποίων με απόλυτη πλέον εμπιστοσύνη προς τους Στρατιώτες της Εθνικής μας Αντίστασης στην περιοχή, κατά­ λαβαν πως οι κόποι και οι θυσίες τους, για την συμπαράσταση, δεν ήταν μάταιες και άσκοπες και συνέχισαν τα ειρηνικά τους έργα και ξαναβρήκαν ιόν κανονικό ρυθμό της ζωής, την ησυχία τους και την ασφάλεια τους. Τώρα, όσο για τα γεγονότα που επακολούθησαν μεταξύ ίων δύο Συνταγμάτων και γενικότερα μεταξύ ίων δύο Οργανώσεων του ΕΛΑΣ και ίου ΕΔΕΣ, έχω ήδη εκφράσει την άποψη μου σι:η εισαγωγή της εξιστορήσεως της Μάχης στο Μπαλτανέζι και δεν είναι του παρόντος.

Κατ' αυτόν Λοιπόν τόν τρόπο τελείωσε η Μάχη στο Μπαλτανέζι. Από τις 25 Μαίου και πέρα, όπως προανέφερα, οι Γερμανοί δεν ξαναπάτησαν στο θεσπρωτικό και την Κρανιά και γενικά σε κανένα από τα άλλα χωριά της Λάκκας Σουλίου και θεσπρωτικού. Κάποτε ο Στρατηγός Φόβος σε κάθε εξόρμηση των Γερ­ μανών έτρεχε μπροστά από τις Γερμανικές
φάλαγγες και καταδίωκε και τρομοκρατούσε όλους τους Λαούς της Γης. Τώρα όμως απο­ δείχτηκε ότι ο Στρατηγός Φόβος έτρεχε ξωπί σω τους και κυνηγούσε τους ίδιους τους Γερ­ μανούς, που στις μάχες των Λελόβων δεν πρόφθαναν να τρέχουν για να σωθούν. Τέλος η μάχη αυτή ήταν το βάπτισμα πυρός για όσους από ιούς άνδρες ίου 2ου Λόχου δεν είχαν ξαναλάβει μέρος σε μάχη και έρριξε άπαξ δια παντός τα γερά θεμέλια ίου 2ου Λόχου του 1/24 Τάγματος, ο οποίος επολέμη σε εν συνεχεία τους Γερμανούς μέσα στο Λούρο, στο Βαλαωρίτη, σιον Αγ. Γεώργιο Φιλιππιάδας, στο Ασπροχάλικο, στο Μωραίση, στην Τσιούκα της Ποδογόρας, στην αποχώ­ ρηση του κατακτητή.

13. Ελλείψη χώρου απέφυγα να αναφέρω ονόματα υπεραξίων συμπολεμιστών μου καθώς και λεπτομέρειες κατά τη διεξαγωγή της Μάχης, που ίσως έχουν ιδιαίτερη αξία για ένα μελετητή. Αυτό Γίνεται σε ένα βιβλίο που είναι κιόλας δακτυλογραφημένο με ιόν τίτλο:«ΣΤΑ ΟΡΗ ΤΑ ΘΕΣΠΡΩΤΙΚΑ». Εκεί θα βρε κανείς λεπτομέρειες όχι κουραστικές, αλλά όσες χρειάζονται για να υπάρξει μια υπεύθυνη ενημέρωση ίων εγγονών και των επερχομένων.

Επί του παρόντος περιορίζομαι να πω ότι εκείνοι που αξίζουν πρώτατης τιμής και την ευγνωμοσύνη της Πατρίδας είναι οι απλοί πολεμιστές. Οι απλοί Έλληνες πολεμιστές υπήρξαν πάντοτε σον πόλεμο η αποφασιστι­ κή δύναμη.

Διότι, οσονδήποτε καλό και αν είναι ίνα Σχέδιο Ενέργειας, οσονδήποτε σωστή και αν είναι μια διαταγή στο πεδίο της μάχης, αυτά δεν είναι παρά μια σκέψη, ένα παιχνίδιασμα, μια διεργασία του μυαλού, μια επιθυμία, ένα ονειροπόλημα, μια φαντασία που παραμένει απραγματοποίητη, αν δεν είναι καλά εκπαι­ δευμένος ο Πολεμιστής που θα ία υλοποιήσει.

14. Έπειτα θα ήθελα να επισημάνω τη μεγάλη αξία της συνεργασίας του Λαού με τα μαχόμενα Τμήματα της Εθνικής Αντίστασης, τα οποία είχαν αναγνωρισθεί από το Στρατη γείο της Μ, Ανατολής ως τακτικά Τμήματα των Συμμαχικών Δυνάμεων Μέσης Ανατολής από τόν Δεκέμβριο ίου 1942 και ως προκεχωρημένα Τμήματα του Συμμαχικού Στρατού από τον Ιούλιο ίου 1943.

Τονίζω δε αυτή την αξία της συνεργασίας, διότι κανένας Στρατός δε νίκησε τον αντίπαλον του, χωρίς την ομόθυμη συμπαράσταση και αγαστή συνεργασία ίου Λαού της περιοχής δράσεως του και γενικότερα του Έθνους ολο­ κλήρου.

Στα χρόνια της Εθνικής Αντίστασης ο Ελληνικός Λαός αισθανόμενος βαθύτατα το σκοπό της μεγάλης αυτής προσπάθειας, συμπαραστάθηκε, ψυχή τέ και σώματι στο πλευρό των μαχόμενων τέκνων του και προ­σέφερε αγόγγιστα αίμα και περιουσία για την ευόδωση του Ιερού Αγώνα Η συμπαράσταση αυτή με οποιαδήποτε μορφή συμβολής, αποτέλεσε παράγοντα πρώτου μεγέθους στο διώ ξιμο του κατακτητή, σ' όλο το πλάτος και ίο μήκος της δοκιμαζόμενης Ελληνικής Πατρίδας.

Όσο και αν φαίνεται κοινός τόπος μια τέτοια λεπτομέρεια, εν τούτοις τα πράγματα μας οδήγησαν στη σκέψη ότι έπρεπε να υπάρ­ χει τότε μια ευρύτερη και οργανωμένη συμπα­ ράσταση ίου Λαού προς τις μαχόμενες δυνά­μεις, για μια ενδεχόμενη, μετά την κατάρρευ­ ση του Μετώπου, Εθνική Αντίσταση, όπως και αντίθετα, όταν το Έθνος βρεθεί στην ανάγκη από μια μεγάλη, άσχετη με τον πόλεμο συμ­ φορά, μια θεομηνία επί παραδείγματι, οι Ένο­ πλες Δυνάμεις να μπορούν να συμπαρίστανται στο Έθνος βάσει εκ των προτέρων Σχεδίων για την αντιμετώπιση της επαπειλούμενης συμφοράς.

Αναφέρω τούτο, διότι στο ευρύ κοινό, αλλά και στο μεγαλύτερο μέρος ίων επισήμων εκπροσώπων ίου, επικρατεί η εντύπωση πως ο πόλεμος είναι έργο μονάχα των πολεμιστών και γενικότερα των Εθνικών Δυνάμεων. Τούτο όμως δεν ανταποκρίνεται απόλυτα προς την

αλήθεια Και όχι μονάχα στην έννοια μιανού σύγχρονου πολέμου, ο οποίος ως γνωστόν υπεισέρχεται πλέον σε όλες τις εκδηλώσεις δραστηριότητας μιας χώρας και ανακύπτει αφ' εαυτής η ανάγκη για μια ταυτόχρονη Στρατιω τική και Πολιτική κινητοποίηση προς αποτελε­ σματική άμυνα ης, αλλά από τότε ακόμα, από την Εθνική Αντίσταση, αναδυόταν η σκέψη και εν σμικρογραφία, έστω, η ανάγκη της πολιτικής και Στρατιωτικής κινητοποίησης για στενή συνεργασία και η άποψη ότι ο βαθμός συμμετοχής ίων απλών πολιτών, αυτών που δεν φέρουν τη στρατιωτική στολή, είναι πολύ μεγάλος.

Σήμερα, δεν μετριέται πλέον, ή έστω και πρωτίστως, η αποτελεσματική άμυνα μιας χώρας, με ίο μέγεθος μονάχα των Εθνικών Δυνάμεων, της ανδρείας του μαχητή και από των στρατιωτικών ικανοτήτων και των πολεμι­ κών αρετών ίων Ηγητόρων και των Μαχητών αποτελεί την βασική προϋπόθεση, διότι μέσω τούτων και με αυτές θα υλοποιηθεί η προσπά­ θεια για την επιτυχή έκβαση του σκοπού της Εθνικής Άμυνας, θα είναι όμως αυτή συνιστα­ μένη όλων των παραγόντων των Εθνικών Δυνάμεων του Εθνικού Δυναμικού, μεταξύ των οποίων και η πολιτική συμμετοχή και κινητο­ ποίηση. Βέβαια αυτό, όπως είπαμε, ισχύει για ένα σύγχρονο πόλεμο, μεγάλης εκτάσεως,

Ωστόσον όμως η Αρχή της ταυτόχρονης Στρατιωτικής και Πολιτικής κινητοποίησης, καθώς και η ανάγκη πλήρους και αγαστής συνεργασίας μεταξύ Ενόπλων Δυνάμεων, υπό οποιανδήποτε αυτών μορφή, και των Δημόσιων Υπηρεσιών, και η απ' ευθείας εν ανάγκη με τόν απλό Λαό, εκδηλώθηκε πρίν από πολλούς αιώνες στις πολεμικές επιχειρήσεις των Λαών του Κόσμου.

Έτσι, λοιπόν, και κατά τη διάρκεια των μαχών της Εθνικής Αντίστασης δόθηκε στη χώρα μας για πολλοστή φορά η ευκαιρία να δοκιμάσει την αδήριτη ανάγκη συνεργασίας μεταξύ Λαού και Στρατού, τότε μεταξύ Λαού και Τμημάτων της Εθνικής Αντίστασης, τα οποία ήταν ένας προκεχωρημένος Τακτικός Στρατός των Συμμαχικών Δυνάμεων της Μέσης Ανατολής, Μιας συνεργασίας του πραγματοποιήθηκε στη συγκεκριμένη περίπτωση ,
αλλά και γενικότερα σ' ολόκληρο τον Ελλαδικό χώρο, όσο μπορούσε ικανοποιητικά, κυρίως χάρη στην ιδιωτική πρωτοβουλία, παρά στην ύπαρξη ενός προπολεμικού Σχεδίου για να καλύψει τις ανάγκες μιας ενδεχόμενης να δημιουργηθεί, όπως και δημιουργήθηκε, με την κατάρρευση ίου μετώπου Εθνικής Αντί­ στασης.

Στις Μάχες Μπαλτανέζι και Κρανιάς, λόγω της ανεξάρτητης αντιμετώπισης του εχθρού από τα δύο Συντάγματα, του καθενός μαχόμε­ νου ταυτόχρονα στην περιοχή ευθύνης του, δεν μπορείτε να καταστεί δυνατή η αμοιβαία σύμπραξη και υποστήριξη μεταξύ τους. Και τούτο, όχι επειδή δεν το επιδίωξαν ή δεν το θέλησαν αλλά διότι δεν μπόρεσαν ως εκ του ρου των πραγμάτων και της δημιουργηθείσας κατάστασης. Αυτό φάνηκε ανάγλυφα από την πραγματοποιηθείσα συνάντηση ίων Διοικητών και των δυο Συνταγμάτων την 26ην Μαΐου, για την Σχεδίαση κοινής αντιμετωπίσεως τυχόν νέας Γερμανικής επιθέσεως, όπως προέ­ βλεπε Συμφωνία της Πλάκας. Μετά τη Μάχη στο Μπαλτανέζι μεταστάθμευσαν, το Σύνταγμα στη Ρεματιά και το Τάγμα στη Βρυσούλα

Εν πάσει περιπτώσει, στις μάχες αυτές ξανάζησε η Ιστορία των Σουλιωτών με τα κατορθώματα της και τον φλέγοντα πατριωτι­ σμό των Ελλήνων.

Λαός και Αντάρτες στη μάχη κατά των Γερμανών στάθηκαν στο ύψος των περιστάσε­ων, πέρα και πάνω από κάθε Οργανωτική και πολιτική αντίληψη ή ιδεολογική διαφορά.

Οι Έλληνες στο πέρασμα των αιώνων κράτησαν ψηλά ης αντιθέσεις τους και στάθη καν πάντοτε όρθιοι και άγρυπνοι φρουροί στο ακριβοπληρωμένο αυτό σταυροδρόμι που τους έταξε η Μοίρα και σαν λαμπάδες ανάλω­ σαν πάντοτε τόν εαυτό τούς στο βωμό της Ελευθερίας, της Πατρίδας και του Ελληνοχρι­ στιανικού Πολιτισμού. 

 Πηγή