Περί της δήθεν συνεργασίας Ζέρβα - Γερμανών: Ιστορικά τεκμηριωμένη απάντηση - Β΄ Μέρος

Πηγή


Του Γιάννη Αθανασόπουλου
Ιστορικού

    Το δεύτερο μέρος αφορά τα όσα συνέβησαν το 1944 και ειδικά την άνοιξη του ίδιου έτους. Πάλι διατυπώνεται η κατηγορία από τους ίδιους κατηγόρους. Αφενός η αριστερά, συνεχίζει να χλευάζει όσους ήταν απέναντί της και να τους δαιμονοποιεί, αφ' ετέρου τα γερμανικά αρχεία της περιβόητης Άινς Τσέ κάνουν λόγο για ουδετερότητα των  δυνάμεων του Ζέρβα απέναντι στις δυνάμεις κατοχής. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Μερικές από τις πολλές ανακρίβειες των αρχείων της I/C

  Τα γερμανικά αρχεία, για την περίοδο του Μαΐου 1944, αναφέρονται σε ουδετερότητα του Ζέρβα απέναντι στους Γερμανούς. Πιο συγκεκριμένα, έγγραφο της Ομάδος Στρατιών Ε, με ημερομηνία 1-5-1944 αναφέρει: " Εν τω μεταξύ ο Ζέρβας ακολουθώντας γραμμή ουδετερότητος απέναντι στις Γερμανικές δυνάμεις, μπόρεσε να σταθεροποιήσει και να ισχυροποιήσει τις δυνάμεις του. Οι συνεχείς κατατάξεις υλικού από μέρους των συμμάχων βοήθησαν τον Ζέρβα να επαυξήσει ουσιαστικά τις ανταρτικές του δυνάμεις". Στις 25 Μαΐου απόρρητο έγγραφο της ίδιας Ομάδας αναφέρει: " Οι δυνάμεις του ΕΔΕΣ είναι παρατεταγμένες και έτοιμες για μάχη, εναντίον των δυνάμεων του ΕΛΑΣ στο Μέτωπο του Αράχθου, ενώ εξακολουθούν να τηρούν ουδέτερη στάση έναντι των Γερμανικών δυνάμεων. Ο Ζέρβας ακολουθεί μια διπλή πολιτική, ουδετερότητα έναντι των Γερμανικών δυνάμεων και απόλυτα φιλική συνεργασία με τους Άγγλους από την άλλη". Τα έγγραφα αυτά υπογράφει ο αρχηγός Επιτελείου Ομάδος Στρατιών Ε, Συνταγματάρχης Σμίτ Ρίχμπεργκ. Η αναξιοπιστία των γερμανικών αρχείων της υπηρεσίας ψυχολογικού πολέμου I/C, έχει επισημανθεί από πολλούς ιστορικούς. Άλλωστε, τα περισσότερα έγγραφά της βρίθουν ανακριβειών και είναι αποτέλεσμα φαντασίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι η αναφορά τους στον Άρη Βελουχιώτη, όπου τον αναφέρουν σαν Έλληνα δάσκαλο με συμμετοχή στον Ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Ως γνωστόν, ο Βελουχιώτης ήταν γεωπόνος και την περίοδο του Ισπανικού εμφυλίου ήταν έγκλειστος στις φυλακές του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου μέχρι που υπέγραψε την περιβόητη δήλωση μετανοίας και αποκήρυξης του κομμουνισμού και έγινε πληροφοριοδότης της Ασφάλειας. Στην παραπάνω περίπτωση ωστόσο, αυτή η αναξιοπιστία δεν φαίνεται να ισχύει. Αυτό όμως δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι υπήρχε συνεργασία Ζέρβα - Γερμανών. Και αυτό αποδεικνύεται από προγενέστερο έγγραφο (με ημερομηνία 15-11-1943) που υπογράφει ο υποστράτηγος του Γενικού Επιτελείου του Γερμανικού στρατού, Βίντερ και αναφέρει: " Η περιορισμένη δραστηριότητα των ανταρτών έναντι των κυρίως Γερμανικών δυνάμεων κατοχής, πρέπει να αποδοθεί στις ειδικές γι' αυτό εντολές των συμμάχων". Πράγματι, μετά την επιχείρηση Ζώα ( Ιούνιος-Ιούλιος 1943) που στόχο είχε την πλάνη των δυνάμεων κατοχής, ώστε να πειστούν ότι οι σύμμαχοι ετοιμάζονται για αποβίβαση στην δυτική Ελλάδα ενώ αυτή τελικά συνέβη στην Σικελία, το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής διέταξε όλες τις εθνικές αντιστασιακές οργανώσεις να απέχουν για ένα χρονικό διάστημα από επιθετικές πρωτοβουλίες έναντι των Γερμανών. Όταν λοιπόν γίνεται λόγος για υποτονική δράση των ανταρτών, αυτό δεν υποδηλώνει σε καμία περίπτωση συμπάθεια ή συνεργασία με τον εχθρό. Αυτό επιβεβαιώνεται από πληθώρα μαρτυριών και εγγράφων. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το τηλεγράφημα του Ζέρβα προς το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής: " Παρακαλώ αποσαφηνίσατε προθέσεις σας. Ο Άγγλος σύνδεσμος Τόμ ανεκοίνωσεν ότι (από) σήμερον δεν ζητείτε από Εθνικάς Ομάδας επιθετικήν δράσιν κατά Γερμανών αλλά αμυντικήν τοιαύτην. Ύστερα από ανακοίνωσιν αυτήν και συνεχή αγώνα κατά ΕΑΜ, περιορίζομεν δράσιν κατά Γερμανών εις αμυντικήν τοιαύτην. Νομίζομεν ότι πράττομεν καθήκον μας και εκετελούμε διαταγάς σας πιστώς". Για την ίδια ακριβώς περίοδο, ο Σβέτοζαρ Βουκμάνοβιτς ή αλλιώς Τέμπο, ο υπαρχηγός του Τίτο έγραψε στο βιβλίο του " Το ΚΚΕ στον αγώνα της Εθνικής απελευθέρωσης, σελ. 16": " Αποτέλεσμα μοιραίον της γραμμής αυτής, ήτο η στρατιωτική αδράνεια των μονάδων του ΕΛΑΣ, εκτός όταν επλήττοντο υπό των εχθρικών δυνάμεων. Ορισμένες μάλιστα μονάδες του ΕΛΑΣ είχαν λάβει ρητή διαταγή μα μην επιτίθενται κατά των αμυντικών θέσεων του εχθρού, δια να μην προκαλούν την αντίδρασή τους, το οποίον θα είχε ως συνέπεια την εκδίωξίν των από το έδαφος που κατείχαν". Από τα στοιχεία αυτά, αποδεικνύεται ότι όλες οι αντιστασιακές οργανώσεις είχαν λάβει τις ίδιες εντολές και ότι όλες τις εφάρμοσαν. Οπότε δεν τίθεται θέμα συνεργασίας Ζέρβα - Γερμανών σε καμία περίπτωση. Γιατί αν κάποιος θελήσει να θέσει τέτοιο θέμα σίγουρα δρα εκ του πονηρού. Η ίδια "κατηγορία" επομένως μπορεί να αποδοθεί και στον ΕΛΑΣ. Άλλωστε, για την περίοδο Φεβρουαρίου - Ιουνίου 1944, υπάρχουν δεκάδες διαταγές αμυντικού σχεδιασμού που εξέδωσε ο ίδιος ο Ζέρβας στις μεραρχίες του. Επιπλέον, στις 11-3-1944 ο Ζέρβας διατάζει την ίδρυση της VIIIης Μεραρχίας, στις 14-3-1944 της IIIης και στις 24 Απριλίου την ίδρυση της Χης Μεραρχίας που στις 27 Ιουνίου απελευθερώνει την Παραμυθιά και στις 29 Ιουνίου την Πάργα από τους Γερμανούς και τους τσάμηδες. Για την αναξιοπιστία των γερμανικών αναφορών, έγραψε ο επίσημος ιστορικός του ΚΚΕ Σόλωνας Γρηγοριάδης (βλ. "Συνοπτική Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης, σελ. 503"): " Δεν μπορούμε συνεπώς σήμερα να πάρουμε στα σοβαρά τις κατηγορίες κατά του ΕΔΕΣ που υπήκουε στον Ζέρβα για συνεργασία με τους Γερμανούς, διότι εκτός του ότι κλονίζονται όπως βλέπουμε απ' την κριτική έρευνα, έρχονται σε σύγκρουση με την πραγματική γερμανική πολιτική στην Ελλάδα. Δεν πείθουν επίσης τον ψυχρό και αμερόληπτο ιστορικό ερευνητή των γερμανικών αρχείων ορισμένα έγγραφα που παρατίθενται τα οποία φέρουν την σφραγίδα της πλαστότητος αν τα εξετάσουμε με το πρίσμα του ψυχολογικού πολέμου που εξαπέλυσαν οι Γερμανοί με βροχή πλαστών εγγράφων, με "στρατηγικό σκοπό" να προκαλέσουν εμφύλιο πόλεμο ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ. Σήμερα όμως, που η απόσταση από τα γεγονότα επιτρέπει την νηφαλιότερη σκέψη, δεν αρκούν οι εκθέσεις της Άινς Τσε για να πεισθούν ότι πράγματι ο αρχηγός του ΕΔΕΣ είχε τέτοιες ιδιαίτερες σχέσεις. Άλλωστε αξιοπρόσεκτο είναι το γεγονός πως στις εκθέσεις αυτές, πουθενά δεν αναφέρεται καμιά συγκεκριμένη επαφή, πρόταση ή πρόθεση του Ζέρβα προε την γερμανική πλευρά. Και φαίνεται πως η αδράνεια του ΕΔΕΣ εκείνους τους μήνες οφειλόταν σε υπόδειξη του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, το οποίο ο στρατηγός Ζέρβας υπήκουε τυφλά. Στο κάτω κάτω της γραφής, πως είναι δυνατόν να υπήρχε συνεργασία Γερμανών και ΕΔΕΣ στα βουνά, όταν οι γερμανικές επιθέσεις στράφηκαν με την ίδια βιαιότητα και κατά των ομάδων του Ζέρβα". 

     Ο Χάγκεν Φλάισερ, φιλικά προσκείμενος προς το ΚΚΕ, σε πολλές συνεντεύξεις του έχει μιλήσει ξεκάθαρα για συνεργασία Ζέρβα - Γερμανών. Ωστόσο, στον ΙΣΤ' τόμο της Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους της Ακαδημίας Αθηνών αναιρεί τα όσα κατά καιρούς έχει υποστηρίξει. Γράφει χαρακτηριστικά για την αδράνεια αυτή των ανταρτών του Ζέρβα, το 1944 (σελ.36):

  "Ο Ζέρβας επωφελήθηκε από παλαιότερη οδηγία του ΣΜΑ, με την οποία (εξαιτίας των αιματηρών γερμανικών αντιποίνων, ιδίως στους Λιγγιάδες, στις 30 Οκτωβρίου 1943), γινόταν σύσταση για προσωρινή διακοπή των δολιοφθορών, εφ' όσον δεν θα υπήρχε άλλος τρόπος να προστατευθεί ο άμαχος πληθυσμός. Στους Γερμανούς βέβαια που δεν γνώριζαν την οδηγία του ΣΜΑ, μπορούσε επομένως (ο Ζέρβας) να παρουσιάσει την (διατεταγμένη από τους Συμμάχους) ουδετερότητα του ΕΔΕΣ σαν δική του παραχώρηση. Για ευνόητους λόγος ο Ζέρβας δεν εκπλήρωσε ποτέ την επιθυμία των Γερμανών για προσωπική συνάντηση και οι συνεννοήσεις δεν κατέληξαν σε γραπτή συμφωνία". Επομένως σε καμία περίπτωση αυτή η ενέργεια δεν μεταφράζεται σαν συνεργασία! Όσο για τις συνεννοήσεις αυτές γράφει επί λέξη:

"Οι συνεννοήσεις του Ζέρβα, δεν οφείλονται βέβαια σε γερμανόφιλα αισθήματα, αλλά σε υπολογισμούς που σχετίζονταν με την ενδοελληνική σύγκρουση, για την οποία μόνο εν μέρει ευθυνόταν". Και συνεχίζει ο Φλάισερ: " Οι Γερμανοί είχαν την πρωτοβουλία της επαφής με τον Ζέρβα και ότι ο Ζέρβας ουδέποτε συναντήθηκε με τον Λάντς ή άλλους Γερμανούς αξιωματικούς και ουδέποτε υπέγραψε συμφωνία μαζί τους". 

Η "συγγνώμη" του Γούντχάουζ.

     Για την περίοδο αυτή της άνοιξης και του θέρους του '44 έχει αποφανθεί και ο Κρίς Γούντχάουζ ( βλ. Το Μήλον της Έριδος, επανέκδοση ΔΟΛ, σελ. 118 ): " ... Το ότι ο Ζέρβας απέφυγε να ενοχλήσει τους Γερμανούς το καλοκαίρι του 1944 το ισχυρίστηκαν Βρετανοί αξιωματικοί της SOE Καίρου. Αληθεύει γενικά, αν και αποσιωπά μία τουλάχιστον όχι ασήμαντη στρατιωτική επιχείρηση. Αλλά το καλοκαίρι του 1944, ο Ζέρβας είχε διαταγές να απόσχει προσωρινά από επιχειρήσεις κατά των Γερμανών, για να αποφύγει αντίποινα και να διατηρήσει άθικτες τις δυνάμεις του για την τελική επιχείρηση παρενόχλησης των Γερμανών κατά την αποχώρησή τους. Τις διαταγές αυτές του τις είχε διαβιβάσει η SOE Καίρου... Ο Ζέρβας λοιπόν πειθάρχησε στις διαταγές ως το τέλος. Το ότι και οι διαταγές και οι επικρίσεις είχαν την ίδια επίσημη πηγή αποτελεί ανεξήγητη παρεξήγηση". Και συνεχίζει ο Γουντχάουζ (σελ. 119): " Το 1944, μονάδες του βρετανικού ναυτικού επιφορτίστηκαν να μεταφέρουν πολεμοφόδια στις δυτικές ακτές τις Γιουγκοσλαβίας, Αλβανίας και Ελλάδας, για να χρησιμοποιηθούν από τις αντίστοιχες ανταρτικές δυνάμεις κατά των Γερμανών. Οι αντάρτες στις δύο πρώτες από τις τρεις αυτές χώρες ανήκαν στα αριστερά αντιστασιακά κινήματα του Τίτο και του Εμβέρ Χότζα. Στην τρίτη, την Ελλάδα, ήταν οι αντάρτες του Ζέρβα. Στις δύο πρώτες περιπτώσεις, η δύσκολη επιχείρηση της εκφόρτωσης, στη διάρκεια της νύχτας, εμποδιζόταν συστηματικά από τους Γερμανούς. Στην τρίτη επιχείρηση ποτέ δεν εμποδίστηκε. Κι όμως, ήταν γνωστές στους Γερμανούς οι επιχειρήσεις αυτές και στην τρίτη ακόμη περίπτωση τόσο καλά όσο και στις δύο πρώτες, σύμφωνα με σχετική μυστική έκθεση που έπεσε αργότερα στα χέρια των Συμμάχων και όπου περιέχεται αυτή η πληροφορία. Το συμπέρασμα, στην ηπιότερη μορφή του, φαίνεται να είναι ότι οι Γερμανοί άφησαν ανεμπόδιστες τις επιχειρήσεις αυτές ανεφοδιασμού στην Ελλάδα, γνωρίζοντας ότι τα όπλα που παραδίνονταν στον Ζέρβα δεν θα στρέφονταν εναντίον τους, όπως εκείνα που παραδίνονταν στον Τίτο και στον Εμβέρ Χότζα... Είναι κατανοητό το να πίστευαν οι Γερμανοί ότι τα όπλα που παραδίνονταν στον Ζέρβα δεν θα στρέφονταν εναντίον τους, αν όμως το πίστευαν πραγματικά, τότε, τους περίμενε μία έκπληξη. ... Μιλώντας για "νομοταγή συμπεριφορά προς τα γερμανικά στρατεύματα" από την πλευρά του Ζέρβα, η επίμαχη μυστική έκθεση βεβαιώνει όχι την απιστία του προς τους Συμμάχους, αλλά την υπακοή του στις διαταγές τους. Όχι την επιτυχία των Γερμανών, αλλά τους ευσεβείς τους πόθους". Άλλη μία μαρτυρία - ντοκουμέντο του αρχηγού της Συμμαχικής αποστολής για την περίοδο αυτή. Όμως, ο ίδιος άνθρωπος το 1976 στο βιβλίο του " Η αλήθεια για την Ελλάδα 1941-1949" γράφει πράγματα που μπερδεύουν την όλη κατάσταση. Ξαφνικά προσπαθεί με έντεχνο τρόπο να αναιρέσει τις κατηγορίες προς την αριστερά και να τις μεταθέσει ουσιαστικά στον Ζέρβα και τον ΕΔΕΣ. Μάλιστα, αναφέρει ότι όσα λέει τα βασίζει στα γερμανικά αρχεία.  Για του λόγου το αληθές γράφει (σελ. 173): " Όλες οι οργανώσεις της Αντίστασης ήταν κατά καιρούς σε επαφή με τις δυνάμεις κατοχής, αν και οι κομμουνιστές ήταν πιο διακριτικοί από τους υπόλοιπους στο θέμα αυτό. ... Οι γερμανικές πηγές δείχνουν ότι συμφωνίες σαν αυτές που έγιναν ανάμεσα στους Γερμανούς και στον ΕΛΑΣ ήταν "μεμονωμένες και αυστηρά τοπικού χαρακτήρα", ενώ με τον Ζέρβα είχαν "γενική εκεχειρία" από τον Δεκέμβριο του 1943 μέχρι τον Ιούλιο του 1944. Υπάρχουν πολλές αναφορές στα γερμανικά αρχεία και απομνημονεύματα για τη "συνεργατική στάση" του Ζέρβα ή τις "συμφωνίες κυρίων" που συνήψε με τους Γερμανούς". Στο ερώτημα πώς όλον αυτό τον καιρό οι Βρετανοί σύνδεσμοι δεν αντιλήφθηκαν την συνεργασία αυτή απαντά (σελ.174): " Η εξήγηση είναι απλή. Κατά τη διάρκεια της σχετικής περιόδου το Γενικό Αρχηγείο της Μέσης Ανατολής είχε διατάξει την αναστολή κάθε επιθετικής ενέργειας. Από την στιγμή που έγινε ξεκάθαρο ότι η Ελλάδα δεν θα ελευθερωνόταν πριν το 1944, δόθηκαν εντολές στους αντάρτες να "λουφάξουν"...Θα πρέπει να θεωρηθεί δεδομένο ότι ο Ζέρβας εκμεταλλεύτηκε τις οδηγίες των Συμμάχων για να προβεί σε προσωρινή ανακωχή με τον εχθρό, του είδους που οι πρόγονοι του αποκαλούσαν καπάκια στους πολέμους τους με τους Τούρκους. Και τη διέρρηξε στις 20 Αυγούστου 1944, όταν έλαβε νέες εντολές από το Γενικό Αρχηγείο να ξεκινήσει την Επιχείρηση Κιβωτός του Νώε". Που οφείλεται η μεταστροφή αυτή του Γούντχάουζ; Την απάντηση έδωσε ο ίδιος σε συνάντηση με αγωνιστές του ΕΔΕΣ που του εξέφρασαν τα παράπονά του για όσα  νεότερα ανέφερε. Ο Κρίς ομολόγησε ότι την περίοδο εκείνη είχε πολλά οικονομικά προβλήματα και ότι οι γυναίκα του έπασχε από μακροχρόνια ασθένεια. Αναγκάστηκε λοιπόν, το 1976 να εκδώσει το βιβλίο του (Το μήλο της Έριδος με διαφοροποιημένο πρόλογο) από τον εκδοτικό οίκο "Εξάντας" - αριστερών πεποιθήσεων- με αυτές τις προϋποθέσεις. Όσον αφορά το βιβλίο του "Η αλήθεια για την Ελλάδα" αυτό εκδόθηκε το 1976 στην Αγγλία, ενώ στα ελληνικά κυκλοφόρησε πρόσφατα τον Δεκέμβρη του 2012. Ωστόσο, τα όσα ανέφερε έγιναν γνωστά στους εδεσίτες αντάρτες. Με την ομολογία αυτή του Γούντχάουζ ξεδιαλύνει κάπως το τοπίο. Ο ίδιος στη συνάντηση αυτή έγραψε ιδιοχείρως σε ένα αντίτυπο του "Μήλου της 'Εριδος": "Θέλω να τονίσω το εξής και να επιμένω σ' αυτή την αλήθεια , ο Ζέρβας ήταν πάντοτε πιστός στη συμμαχία μας και ποτέ δεν έκανε ούτε το παραμικρό πράγμα εις βάρος του κοινού αγώνος, ούτε τίποτε να βοηθήση τον κοινόν εχθρόν. CM. Woodhouse Απρίλιος 1978". Η ξεκάθαρη απάντηση του αρχηγού της βρετανικής συμμαχικής αποστολής δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης. Δεν σταματά όμως εδώ, σε διάλεξή του την 31η Οκτωβρίου 1984, που δημοσιεύεται και στο βιβλίο "Ιστορικός ρόλος της Εθνικής Αντίστασης, σελ.20-21" λέει τα εξής συγκλονιστικά: " Οι Γερμανοί έκαναν την εποχή εκείνη, απεγνωσμένες προσπάθειες να συνάψουν μυστικές συμφωνίες και με τους Βρετανούς και με τις αντιστασιακές οργανώσεις ... Η μόνη τους επιτυχία ήταν στο να προκαλέσουν διχόνοια μεταξύ των Αντιστασιακών οργανώσεων. Ο Ζέρβας επέστρεψε στους Γερμανούς να υποθέσουν ότι δεν θα έπαιρνε την πρωτοβουλία να τους επιτεθεί, αλλά μόνο σε μια εποχή που είχε πάρει διαταγές από το Στρατηγείο μας να μην αναλάβει επιθετικές επιχειρήσεις - με άλλους λόγους προτού αρχίσει η Επιχείρηση Κιβωτός του Νώε. Ο Σαράφης, σύμφωνα με ένα Γερμανό αξιωματούχο ( τον Ρόλαντ Χάμπελ) που έλαβε μέρος στις διαπραγματεύσεις, στην αρχή συμφώνησε ότι ο ΕΛΑΣ δεν θα επετίθετο κατά των Γερμανών κατά την διάρκεια της αποχωρήσεώς τους. Αλλά η συμφωνία του ακυρώθηκε παραχρήμα από την κεντρική επιτροπή του ΕΑΜ... Τον Οκτώβριο ταξίδεψα προς τα βόρεια δια μέσου της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας. Κατά την διάρκεια αυτής της διαδρομής δεν είδα τμήματα του ΕΛΑΣ παρά μόνο στις πόλεις, από τις οποίες οι Γερμανοί είχαν ήδη αποσυρθεί. Δεν ενδιαφέρονταν οι ηγέτες του ΕΛΑΣ να καταδιώξουν τους Γερμανούς". Και συνεχίζει μεταξύ άλλων: " Παραδέχομαι ότι έμεινα έκπληκτος από την σημασία την οποία έδωσαν οι Γερμανοί στο να εκκαθαρίσουν την Ήπειρο από τις δυνάμεις του Ζέρβα. ... Ένα άλλο εντυπωσιακό παράδειγμα ήταν η διαγωγή του πιο δυναμικού από τους ηγέτες του ΕΛΑΣ, του Άρη Βελουχιώτη. Δεν έλαβε μέρος στην Επιχείρηση " Κιβωτός του Νώε" εναντίον των Γερμανών. Όλη η δραστηριότης του είχε αφιερωθεί στο να επιτίθεται κατά των Ταγμάτων Ασφαλείας στην Πελοπόννησο και να εκτελεί αυτούς, που θεωρούσε συνεργάτες τους. Δεν είναι παράδοξο που οι Γερμανοί πίστευαν ( κατά τον Χάμπελ) ότι ο ΕΛΑΣ πραγματικά εφάρμοζε τη συμφωνία, έστω και αν είχε ακυρωθεί, να τους αφήσουν να αποσυρθούν ανενόχλητοι". 

    Είναι αποδεδειγμένες σήμερα οι συνεργασίες που δεν θέλουν να θυμούνται οι απόγονοι των Ελασιτών και οι συμπαθούντες αυτών. Ο Μάρκος Βαφειάδης, στα απομνημονεύματά του, αναφέρει την "θεωρία του κενού ενώπιον του εχθρού". Η περιβόητη αυτή θεωρία σήμαινε την αποχώρηση των στρατευμάτων του ΕΛΑΣ έναντι των επιθέσεων των Γερμανών. Αποφασίστηκε τον Δεκέμβρη του 1942 στο Κουκάκι μαζί το μονοπώλιο της αντίστασης. Εισηγητής ήταν ο Πολύδωρος Δανιηλίδης, μέλος του ΚΚΕ και ηγετικό στέλεχος του ΕΑΜ. Τη θεωρία αυτή επιβεβαιώνει και ο καπετάν Έκτορας ( Θόδωρος Μακρίδης) στην απόρρητη έκθεσή του το 1946. Η έκθεση αυτή δημοσιεύτηκε στο βιβλίο του Γρηγόρη Φαράκου " Ο ΕΛΑΣ και η εξουσία, στρατός για το "πριν" και το "μετά". Μάλιστα αναφέρεται ξεκάθαρα ότι τόσο το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1943, όσο και τις αντίστοιχες περιόδους το '44, ο ΕΛΑΣ σε πολλές περιοχές μεταξύ των οποίων, η Ήπειρος και η Μακεδονία δεν πολέμησε τους Γερμανούς. Αυτά προσπαθούν να αποσιωπήσουν και να αφανίσουν εντελώς οι ίδιοι οι κομμουνιστές επειδή δεν τους βολεύουν και δεν εξυπηρετούν την προπαγάνδα τους. Μερικοί τα δικαιολογούν ως λάθη αλλά σε καμία περίπτωση ως προδοτικές ενέργειες. Αντιθέτως, προσπαθούν να φορτώσουν στους απέναντι, τις δήθεν προδοτικές συμφωνίες. Όπως άλλωστε είπε ο Βελουχιώτης " Διαπραγματεύσεις και ανακωχές συχνά έχουν το χαρακτήρα στρατηγήματος και είναι αναπόσπαστο στοιχείο του πολέμου και μόνο οι φαρμακοποιοί, οι συμβολαιογράφοι και οι γαλατάδες δεν κάνουν ανακωχή, αφού αυτοί ποτέ δεν κάνουν πόλεμο".

Οι διοικητές της Γκεστάπο Τρίπολης-Σπάρτης μετά την συμφωνία.

    Ενώ όμως τα γερμανικά αρχεία της I/C και όχι μόνο, μιλούν για επαφές και ουδετερότητα του Ζέρβα απέναντί τους, έγγραφό τους με ημερομηνία 8 Ιουλίου 1944 αναφέρει: " ... Οι μονάδες του Ζέρβα, στις οποίες έχουν εισχωρήσει οι Άγγλοι σε μεγάλο βαθμό και τις καθοδηγούν, αποτελούν μακροπρόθεσμα μεγαλύτερο κίνδυνο από τις κομμουνιστικές ομάδες, οι οποίες προς το παρόν είναι κακά οργανωμένες και εφοδιάζονται με δυσκολία πάνω στα υψηλά βουνά. Εκτός αυτού, ο Ζέρβας ελέγχει τμήμα της ακτής που είναι κατάλληλο για απόβαση και εφοδιασμό. Συνεπώς η Ανώτατη Διοίκηση της Ομάδας Στρατού Ε, θεωρεί ότι είναι απολύτως απαραίτητο μετά την λήξη της επιχειρήσεως "Σταυραετός" να συντριβούν τώρα οι Ομάδες του Ζέρβα, για να δημιουργηθούν ευνοϊκότερες προϋποθέσεις για την άμυνά μας στην Δ. Ελλάδα". Αυτό το έγγραφο είναι αποκαλυπτικό για το ποιος αποτελεί προτεραιότητα για διάλυση από τους Γερμανούς εξαιτίας της δυναμικής και της δράσης του Ζέρβα. Οπωσδήποτε δεν πρόκειται για συμπεριφορά έναντι συνεργάτη, σε καμία περίπτωση. Εξ' ίσου αποκαλυπτικό είναι έγγραφο των Γερμανών και της 104ης Μεραρχίας Κυνηγών των Γερμανών, για την σύσκεψη Γερμανών στρατηγών στα Ιωάννινα, στις 2 Ιουνίου 1944. Η σύσκεψη πραγματοποιήθηκε ελέω των απωλειών που είχαν οι ναζί στη μάχη του Μπαλτανέζ από τις δυνάμεις των ΕΟΕΑ στις 23-25 Μαΐου 1944, την ώρα που οι δυνάμεις του Ζέρβα αναφέρονται ως ουδέτερες για όλη την άνοιξη του '44. Μεταξύ άλλων αποφασίστηκε "ότι ο στρατός Ζέρβα είναι αξιόλογος μη διαφέρων από τακτικόν στρατόν. Απεφασίσθη πως πρέπει να προσβληθεί το ταχύτερον ο ισχυρότερος αντίπαλος Ζέρβας, διότι είναι ο πλέον επικίνδυνος...Δέον διαλυθεί ο Ζέρβας και απαλλαγώμεν μόνου δυνάμενου βοηθήσει Αγγλικήν απόβασιν. Απαιτούνται τρεις Μεραρχίες... Προς παραπλάνησιν ενταθεί ευνοϊκή προπαγάνδα υπέρ Ζέρβα". Μάλιστα, η σύσκεψη αυτή έγινε γνωστή στον Ζέρβα εξαιτίας του δικτύου πληροφοριών που είχε κατορθώσει να πετύχει ο ίδιος μέσα στο ίδιο τους το στρατηγείο. Τα αποτελέσματα αυτά κοινοποιήθηκαν στο Στρατηγείο Μέσης Ανατολής. Αυτά τα ντοκουμέντα αποσιωπούνται ηθελημένα από πολλούς ιστορικούς. Όπως και το ρεπορτάζ της 14-5-1944 του Ριζοσπάστη που αναφέρει: " Το 8ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ Λακωνίας, πιεζόμενο σκληρά, συμφώνησε με τις τοπικές Γερμανικές αρχές, αναστολή εχθροπραξιών από 3-3-1944 μέχρι 10-4-1944". Κατά τ' άλλα, ο ΕΔΕΣ συνθηκολόγησε με τον εχθρό.   Επίσης, είναι πασίγνωστες οι γραπτές συμφωνίες του ΕΛΑΣ με Γερμανούς και Βούλγαρους, την 1η και 20η Σεπτέμβρη 1944 αντίστοιχα. Μάλιστα, στο περιοδικό του ΚΚΕ "Νέος Κόσμος" τεύχος 9ο Σεπτεμβρίου 1950, ο Μάρκος Βαφειάδης κατηγορείται ως προδότης που συνεργάστηκε με τους Γερμανούς και τους άφησε να φύγουν ανενόχλητοι. Άσχετα αν το ΚΚΕ, μέσω του ΕΑΜ, είχε διατάξει για την ενέργεια αυτή. Και αυτό γιατί απώτερος στόχος του ΚΚΕ ήταν να καταλάβει την εξουσία και όχι να κυνηγήσει τους Γερμανούς. Ο Γιάννης Ιωαννίδης, γενικός γραμματέας του ΚΚΕ, έγραψε: " Παρόλα όσα γράφτηκαν, σκοπός μας ήταν πάντοτε η προλεταριακή επανάσταση. Κατά την Κατοχή το ΚΚΕ, με φανατισμό, χρησιμοποίησε αδίστακτα κάθε μέσο, όσο σκληρό και αν ήταν, φτάνει να εξυπηρετούσε το  σκοπό αυτό. Έτσι η στάση και η δράση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ήταν ασφυκτικά υποταγμένη στη στρατηγική πολιτική επιλογή του ΚΚΕ". Ουδέν σχόλιο...