Η ολοκληρωμένη βιογραφία του Στρατηγού Ζέρβα μόλις κυκλοφόρησε

Κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πελασγός η ολοκληρωμένη βιογραφία του Ναπολέοντα Ζέρβα.

Προλογίζει ο καθηγητής κ. Ιωάννης Παπαφλωράτος.

Το βιβλίο είχε κυκλοφορήσει το 2017 σε μια συνοπτική έκδοση 240 σελίδων μαζί με την «Κυριακάτικη Δημοκρατία». Η τωρινή έκδοση είναι ουσιαστικά νέο βιβλίο αφού έχουν προστεθεί περισσότερες από 320 νέες σελίδες. Έτσι, μέσα σε 568 σελίδες παρουσιάζεται για πρώτη φορά η ζωή και η δράση του ηγέτη του ΕΔΕΣ.

Ο Ζέρβας, όπως έγραψε και ο λόγιος Ηρακλής Πετιμεζάς, ήταν ο άνθρωπος των ανωμάλων περιστάσεων και των δύσκολων καιρών. Για κάποιους αμφιλεγόμενος σαν ιστορική προσωπικότητα, για άλλους -ακόμη και για τους αντιπάλους του-«πολέμαρχος αληθινός».

Η έκδοση αυτή ολοκληρώνει, εκτός συγκλονιστικού απροόπτου, την παρουσίαση του Ζέρβα και γενικότερα της ερμηνείας της οργάνωσης του ΕΔΕΣ από τα επάνω, δηλαδή από την ηγεσία της. Κατά συνέπεια συμπληρώνει, σχετικά με την περίοδο 1941-1945, το βιβλίο μου «Ναπολέων Ζέρβας και το έπος της Εθνικής Αντιστάσεως του ΕΔΕΣ-ΕΟΕΑ», (Πελασγός, Αθήνα 2015).

Όπως γράφω και στην εισαγωγή:

«[…] Σάν βιογραφία τοῦ Ναπολέοντα Ζέρβα τό βιβλίο ἑστιάζει στόν ρόλο καί τήν συμπεριφορά του καθ᾽ ὅλη τήν διάρκεια τοῦ βίου του. Ἀπό τήν καταγωγή του μέχρι τήν ἔνταξή του στό στράτευμα. Τήν συμμετοχή του στούς Βαλκανικούς πολέμους, στά γεγονότα τοῦ Ἐθνικοῦ Διχασμοῦ, στόν Α’ Παγκόσμιο πόλεμο, ὅπως βεβαίως καί στά ταραγμένα χρόνια τῆς δεκαετίας τοῦ 1920. Ἡ συμμετοχή του στήν Ἐθνική Ἄμυνα Κωνσταντινουπόλεως μαζί μέ ἄλλους βενιζελικούς ἀξιωματικούς καί ἡ ἐγκατάλειψη τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ σέ καιρό πολέμου, ἀποτέλεσε μία πράξη λιποταξίας, ἀπόδειξη τοῦ πόσο καταστροφικός ἦταν γιά τά συμφέροντα τῆς χώρας ὁ διχασμός.

Ἀκολούθως, γίνεται λόγος γιά τήν ἐνεργό συμμετοχή τοῦ Ζέρβα στίς δικτατορίες τοῦ Πάγκαλου καί τοῦ Κονδύλη τήν περίοδο 1925 – 1926. Ὁ ἴδιος ἀργότερα στά Ἀπομνημονεύματά του χαρακτήρισε τίς «ἐπαναστάσεις» πού σκάρωναν κάθε τόσο ὡς «ἀστεῖες». Ὁπωσδήποτε στόχος τῶν κινημάτων αὐτῶν ἦταν ἀφ᾽ ἑνός ἡ ἀποκατάσταση τῶν βενιζελικῶν στήν ἐξουσία (ταυτοχρόνως μέ τήν ἐκδίωξη τῶν ἀντιβενιζελικῶν) καί ἀφ᾽ ἑτέρου ἡ προσωπική ἀνέλιξη τῶν πρωταγωνιστῶν -στήν περίπτωσή μας τοῦ Ζέρβα.

Οἱ προσπάθειες αὐτές τῶν βενιζελικῶν συνεχίστηκαν μέ ἀμείωτο ρυθμό τήν δεκαετία τοῦ 1930. Ἄλλωστε, ὁ Ἐθνικός Δημοκρατικός Ἑλληνικός Σύνδεσμος (ΕΔΕΣ), ἱδρύθηκε τό 1937 μέσα σ᾽ ἐκεῖνο τό ἱστορικό πλαίσιο. Στόχευε στήν ἐκδίωξη τοῦ Βασιλέα καί τοῦ καθεστῶτος τοῦ Ἰωάννη Μεταξᾶ. Τήν ἐποχή εκείνη πυλώνας τῶν βενιζελικῶν ἦταν ὁ Νικόλαος Πλαστήρας, πού ὅμως βρισκόταν ἐξόριστος στή Νίκαια τῆς Γαλλίας. Ὁ Ζέρβας πρωταγωνιστεῖ στίς διεργασίες ἀνατροπῆς τοῦ Μεταξᾶ, πού ὅμως θά μείνουν χωρίς ἀποτέλεσμα λόγω τῆς ἔκρηξης τοῦ Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Ὁ ΕΔΕΣ ὅμως θά συνεχίσει τόν σκοπό του. Σάν ὀργάνωση πολιτική πού στόχευε στό νά ἀποκαταστήσει τόν βενιζελισμό στήν κρατική ἐξουσία.

Τό καλοκαίρι τοῦ 1941 ὁ Πλαστήρας θά δεχθεῖ ἀντιπροσωπεία σταλμένη ἀπό τούς Γερμανούς, ὑπό τόν Ἰωάννη Βουλπιώτη (στήν ὁποία συμμετεῖχε καί ὁ γραμματέας τοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου, Νικόλαος Ροῦσσος), μέ στόχο νά δεχτεῖ νά ἀναλάβει αὐτό πού σφόδρα ἐπιθυμοῦσε, τήν ἀνάληψη τῆς πρωθυπουργίας. Ἡ κυβέρνησή του θά ἦταν φίλα προσκείμενη στόν Ἄξονα, ὅμοια τῆς ἀντίστοιχης τοῦ Πεταίν στήν Γαλλία. Σάν ἀντάλλαγμα δέν θά ὑπῆρχε κατοχή στήν Ἑλλάδα. Γιά τά γεγονότα αὐτά ἔχω κάνει μία συνοπτική ἀνάλυση σέ προγενέστερο ἔργο μου, στήν παροῦσα ἐργασία ὡστόσο ἀναλύονται περισσότερο, στό 2ο καί 3ο κεφάλαιο. Ὁ Βουλπιώτης ἐπιστρέφει στήν Ἑλλάδα καί ἐνεργεῖ πάνω σ᾽ αὐτό τό σχέδιο. Ὁ Πλαστήρας θά ἔστελνε ἔμπιστο ἄτομό του νά ὀργανώσει τά συμφωνηθέντα. Τί ἔκανε ὅμως ὁ Ζέρβας γιά ὅλα αὐτά;

Φαίνεται ὅτι ἐνημερώθηκε -ἄγνωστο σέ ποιό βαθμό- γιά τό σχέδιο Πλαστήρα – Βουλπιώτη, ἀπό τόν δεύτερο πού εἶχε λάβει τήν ἔγκριση τοῦ πρώτου νά ἐνεργεῖ ἐκ μέρους του. Μαζί μέ τόν Ζέρβα ἐνημερώθηκαν καί οἱ Γονατάς, Πάγκαλος, Σπαῆς, Σταματόπουλος, Παπαγεωργίου, Παπαθανασόπουλος, Ντερτιλής. Ἄλλοι ἦταν ἱδρυτικά μέλη τοῦ ΕΔΕΣ, ἄλλοι σημαντικοί συνεργάτες καί ἐκπρόσωποι τοῦ Πλαστήρα. Ἐπιπλέον, ἀξίζει νά ἀναφερθεῖ ὅτι ἡ πρώτη σύζυγος τοῦ Ζέρβα, ἡ Λουκία Ποιητίδου, ἦταν ἡ γραμματέας τοῦ Βουλπιώτη. Δέν πρέπει νά ξεχνᾶμε ὅμως, ἀνεξαρτήτως τοῦ Πλαστήρα καί τῶν ἀνθρώπων του, ὅτι ἐμπνευστής καί ἱδρυτής τοῦ ΕΔΕΣ, τόσο σάν πολιτική ὀργάνωση ὅσο καί τό κυριώτερο σάν ἀντιστασιακή ὀργάνωση, ἦταν ὁ Ναπολέων Ζέρβας. Σχετικά μέ τό δεύτερο σκέλος τοῦ ΕΔΕΣ, αὐτό δηλαδή τῆς ἀντιστασιακῆς ὀργάνωσης, ὁ Ζέρβας θά ἐξασφαλίσει τό μέλλον τοῦ Συνδέσμου ὅταν θά πείσει τόν Πυρομάγλου νά μήν δημοσιεύσει τίς ἐπιστολές τοῦ Πλαστήρα πού ἦταν κατά τοῦ ἀντάρτικου.

Ὅπως γράφει στά Ἀπομνημονεύματά του, ἄν αὐτές γίνονταν γνωστές ὁ ΕΔΕΣ, σάν ὀργάνωση ἀντιστάσεως, θά ἔπαυε νά ὑπάρχει. Καί ὁ λόγος ἦταν πώς ὁ Ζέρβας εἶχε προβάλλει σάν ἀρχηγό τοῦ Συνδέσμου τόν Πλαστήρα, δεδομένου ὅτι ὁ ἴδιος εἶχε τότε τήν φήμη τοῦ ἐντελῶς ἀναξιόπιστου προσώπου. Ὁ Πλαστήρας καί τό περιβάλλον του ἀνεχόταν τόν Ζέρβα καί τόν ἀντιμετώπιζε σάν ἕναν ἔμπειρο ὀργανωτή κινημάτων. Ὡς κίνημα ἀντιλαμβάνονταν τόν ΕΔΕΣ. Αὐτή ἦταν καί ἡ βασική αἰτία τῆς διάσπασης τῆς ὀργάνωσης τό 1943. Ὁ Ζέρβας χάλασε τά σχέδια τῶν Πλαστήρα καί Βουλπιώτη καί ὀργάνωσε τό ἀντάρτικο τοῦ ΕΔΕΣ, τήν «ἐθνική ἐπανάσταση» ὅπως ἔγραφε. Χαρακτηριστική εἶναι ἡ ἡμερολογιακή καταγραφή τοῦ Ζέρβα, τήν 11η Ἰανουαρίου 1945, ὅταν συνάντησε τόν Πλαστήρα καί συζήτησαν: «Μιλήσαμε λίγο, τοῦ εἶπα κάναμε χρήσι τοῦ ὀνόματός του, μοῦ ἀπάντησεν ὅτι διά πολιτικόν ἀγώνα καλῶς, ἀντάρτικος νομίζει ἔβλαψε». Αὐτό δέν τοῦ τό συγχώρησαν ποτέ καί ὁδήγησαν στήν διάσπαση τόν Σύνδεσμο. Ὁ Ζέρβας τό ἀντελήφθη αὐτό ὅταν, τόν Ἰανουάριο τοῦ 1943, ἔφθασε στό βουνό ἀπεσταλμένος τῆς ὁμάδας τοῦ Πλαστήρα, ὁ Ἀπόστολος Παπαγεωργίου καί ζήτησε ἀπό τόν στρατηγό νά σταματήσει τό ἀντάρτικο. Τότε ὁ Ζέρβας, ὅπως γράφει, σκέφτηκε νά ἀπαλλαγεῖ ὁριστικά ἀπό τήν πολιτική ὀργάνωση τῆς Ἀθήνας ἀλλά δέν τό ἔπραξε. Τήν ἀπόφασή του αὐτή χαρακτήρισε ὁ ἴδιος σάν «μοιραῖο σφάλμα». Γιά ὅλα αὐτά γίνονται λεπτομερεῖς ἀναφορές στά οἰκεῖα κεφάλαια, ὥστε νά ἑρμηνευθεῖ τό φαινόμενο τοῦ ΕΔΕΣ.

Ἐπιπλέον, δέν ὑπῆρχε μία περισσότερο ἀναλυτική βιογραφία γιά τίς μάχες τοῦ ΕΔΕΣ μέ τούς κατακτητές καί τόν ΕΛΑΣ καί τόν ρόλο πού διαδραμάτισε ὁ ἀρχηγός του. Ποιά ἦταν ἡ σχέση του μέ τούς Ἰταλούς, τούς Γερμανούς καί τούς τσάμηδες; Στό βιβλίο δίνεται μία εἰκόνα γιά τίς ἐμπόλεμες σχέσεις πέρα ἀπό τά σαμποτάζ τοῦ Γοργοποτάμου, τῆς Animals καί τῆς Κιβωτοῦ τοῦ Νῶε. Ἐπιπλέον εἶναι γνωστές οἱ κατηγορίες πού ἔχουν εἰπωθεῖ κατά καιρούς γιά τήν «συνεργατική στάση» τοῦ Ζέρβα μέ τούς Γερμανούς. Παραθέτοντας στοιχεῖα ἀπό ἀρκετές πηγές γίνεται προσπάθεια νά ἑρμηνευθοῦν τά γεγονότα πέρα ἀπό προπαγάνδες καί πολιτικές σκοπιμότητες, ἀκόμα περισσότερο ἀπό ἰδεοληψίες. Σχετικά μέ τό θέμα αὐτό εἶχα τεκμηριώσει κάποιες ἑρμηνεῖες σέ ἀντίστοιχα κεφάλαια ἄλλων ἐργασιῶν μου. Στό κεφάλαιο τοῦ παρόντος πονήματος τά στοιχεῖα αὐτά παρατίθενται αὐτούσια ἀλλά κατά πολύ συμπληρωμένα καί τεκμηριωμένα, σέ σημεῖο νά παρουσιάζεται ἡ ὅλη δράση τοῦ ΕΔΕΣ καί τοῦ Ζέρβα κατά τῶν δυνάμεων κατοχῆς ἀπό τήν ἵδρυση τῆς ὀργάνωσης καί ἀκόμη περισσότερο ἀπό τήν ἔξοδο τοῦ Ζέρβα στό βουνό. Ἐπιπλέον ἑρμηνεύεται καί τό ὀλιγόμηνο διάστημα «οὐδετερότητας» τοῦ Ζέρβα στίς ἀρχές τοῦ 1944 ἔναντι τοῦ γερμανικοῦ στρατοῦ κατοχῆς. Γενικότερα, τά κεφάλαια τοῦ βιβλίου πού ἀναφέρονται στήν περίοδο 1941-1945 θά μποροῦσα νά πῶ ὅτι συμπληρώνουν τήν ἐργασία μου «Ναπολέων Ζέρβας καί τό ἔπος τῆς Ἐθνικῆς Ἀντιστάσεως τοῦ ΕΔΕΣ-ΕΟΕΑ», (Πελασγός, 2015). […]»

Πηγή