Έκθεση Δράσης ΕΟΕΑ-ΕΔΕΣ Κεντρικής και Δυτ. Μακεδονίας

Συνταγματάρχης Αθανάσιος Παπαχριστοδούλου.
Πρόεδρος Επιτροπής Εθνικού Αγώνος Μακεδονίας.

ΕΘΝΙΚΑΙ ΟΜΑΔΕΣ
ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΝΤΑΡΤΩΝ
ΑΡΧΗΓΕΙΟΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

Ο Ρ Γ Α Ν Ω Σ Ι Σ
Του Αρχηγείου Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας
των Ε.Ο.Ε.Α – Ε.Δ.Ε.Σ

Οργανωτής – Διοικητής
(Ο Συν/ρχης Πεζικού εν Ε.Π.Δ
ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
Τας υπ’ εμέ συγκροτηθείσας κατά την διάρκειαν της Εθνικής Αντιστάσεως 1941- 1945 Ενόπλους Μονάδας απετέλουν
1/ Το Επιτελείον του Αρχηγείου μου μετά Λόχου Διοικήσεως
2/ Το 16ον Σύνταγμα Πιερίων
3/ Το Τάγμα Κερδυλλίων
4/ Το ανεξάρτητον Τάγμα Χαλκιδικής
5/ Το 13ον Σύνταγμα Κρουσίων
6/ Το Σώμα Δυτικής Μακεδονίας του Μιχ. Παπαδοπούλου
7/ Το Τάγμα Καστοριάς του Χρ. Σπυροπούλου και
8/ Το Συγκρότημα Ομάδων Περιοχής Θεσ/νίκης υπό τον Ν.Τάνον

ΧΡΟΝΙΚΑΙ ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΕΩΣ & ΔΡΑΣΕΩΣ
Η εν γένει δραστηριότις των Ε.Ο.Ε.Α εν Μακεδονία περιλαμβάνει τας εξής 5 χρονικάς περιόδους :
I. 11 Ιουνίου 1941 – 9 Σ/βρίου 1941
Συγκρότησις Επιτροπών προς μύησιν αγωνιστών και συγκέντρωσιν πολεμικού υλικού εις τας πόλεις και τα χωρία.
ΙΙ. 9 Σ/βρίου 1941 – Μάϊος 1942
Στρατιωτική οργάνωσις και διάρθρωσις των συγκροτηθεισών Ομάδων και πλαισίωσις αυτών δι’ Αξιωματικών Ελληνικού Στρατού.
ΙΙΙ. Μάιος 1942 – Σ/βριος 1943
Έναρξις επιχειρήσεων. Προσπάθειαι δι’ επαφάς και λήψιν Στρατιωτικών εφοδίων και οικονομικής ενισχύσεως παρά τη Γενικού Αρχηγού Ναπ. Ζέρβα και του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής.
ΙV. Σ/βριος 1943 – 4 Ν/βρίου 1944
Έντονος πολεμική δραστηριότης απάντων των τμημάτων και διάλυσις αυτών εν Κεντρική Μακεδονία.
V. 4 Ν/βρίου 1944 – 23 Φ/ρίου 1945
Διασπορά των Τμημάτων Κεντρικής Μακεδονίας. Ενίσχυσις των πέραν του Στρυμώνος Μονάδων και κάθοδος εις Αθήνας προς ενίσχυσις των εκεί μαχομένων Εθνικών Στρατιωτικών Δυνάμεων.

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΑΓΩΝΟΣ

Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ο Σ
11 Ιουνίου 1941 – 9 Σ/βρίου 1941

ΑΠΑΡΧΗ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ ΕΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
Κατόπιν προσκλήσεως του Στρατηγού Ζέρβα έφθασα εις Αθήνας την 11 Ιουνίου 1941 εκ Θεσ/νίκης, έλαβα γνώσιν του Καταστατικού της ιδρύσεως του Ε.Δ.Ε.Σ και απεδέχθην την εντολήν να επεκτείνω τούτον εις Μακεδονίαν και Θράκην. Ούτω από της αυτής χρονολογίας ήρχισα να συγκροτώ Επιτροπάς εις όλας τας πόλεις και χωρία Μακεδονίας – Θράκης.
Ευθύς άμα τη αφίξει μου εις Θεσ/νίκην συναντώμαι με διαφόρους Έλληνας πατριώτας εις ους ανακοινώνω τα του αγώνος. Πολλοί αποδέχονται το μήνυμα με άκρατον ενθουσιασμόν ενώ ελάχιστοι δεικνύουν επιφυλάξεις. Εγχειρίζω επιστολήν των Στρατηγών Ζέρβα και Γονατά προς τον Στρατηγόν Σπανόπουλον ίνα εισηγήθη του αγώνος, πλην όμως ούτος λόγω ασθενείας του αδυνατεί ν’ αναλάβη την ηγεσίαν.

Η πρώτη αυτή αποτυχία δεν με απογοητεύει διόλου και προχωρώ υπευθύνως εις το βαρύ έργον που μου έχει ανατεθή. Συναντώ τον Ταγ/ρχη ε.π.δ Ν.Ανδρεάδην όστις πρώτος εδέχθη αμέριστον συνεργασίαν. Ομοίως κατόπιν και οι αδελφοί Γεώργιος και Κων/νος Μπακατσέλος εδέχθησαν να προσφέρουν τας υπηρεσίας των. Μετά του ως άνω Γεωργίου Μπακατσέλου και του επίσης κατόπιν μυηθέντος Βασιλείου Μπλατσούκα συγκροτώ της Διοικούσαν Επιτροπήν ΕΔΕΣ Μακεδονίας – Θράκης και αρχίζομεν αμέσως εντατικά και με αγωνιστικήν πίστιν προπαγανδίζοντες υπέρ του Εθνικού Απελευθερωτικού Αγώνος προβαίνοντες εις μυήσεις Ελλήνων Πατριωτών όλων των τάξεων. Αφού εμυήσαμεν ικανόν αριθμόν εις Θεσ/νίκην προβαίνομεν εις την οργανωτικήν διάρθρωσιν της πόλεως κατά διαμερίσματα συνοικίας και τομείς, μέτρα άτινα ελήφθησαν κατόπιν και κατά την ανάπτυξιν του αγώνος εκτός της πόλεως.

Διά συνεχως και επανειλημμένων εξόδων μου εις όλας τας πόλεις κωμοπόλεις και χωρία της Μακεδονίας συνεκρότησα τους πρώτους πυρήνας διά την καλλιέργειαν της αγωνιστικής κινήσεως.
Ούτω διά τα μελλοντικά τμήματα Πιερίων εις Κατερίνην τους Λιάπην Γεώργιον και Σιούμην Θ. μετά των οποίων περιελθόντες τας κωμοπόλεις και χωρία του Νομού Πιερίας κατηρτίσαμεν Επιτροπάς Αγώνος, μεταδίδοντες εις αυτάς τα συνθήματα και τας κατευθύνσεις της Οργανώσεως. Ομοίως με τους εις Βέρροιαν μυηθέντας Κατσούλην Β. και Χαϊδευτόν Βισαρίωνα, ηγούμενον της Μονής Προδρόμου, περιοδεύσαμεν την ύπαιθρον Νομού Ημαθείας. Εις την περιοχήν Κερδυλλίων μεταβαίνω μετά του τέως Βουλευτού Σερρών Ζαρουτιάδη Γ. και των αδελφών Δανιηλίδη διά τον ίδιον σκοπόν. Εις Χαλκιδικήν, μετά τας σχετικάς επαφάς η εργασία ανατίθεται εις τους Μουταφτσήν Δ.Μανωλιάδην Νέστορα και Μουρμούρην Α. Ομοίως εις την περιοχήν Κιλκίς αναλαμβάνουν οι Ψωμαδάκης Γ.Λειβαδίτης και Ψημμένος Κ. Εις την περιοχήν Κοζάνης πρωτοστατούν οι Διάφας Ε., Μ.Παπαδόπουλος και Σαμαράς. Τέλος εις Καστοριάν οι Χρ. Σπυρόπουλος και Κ.Αντωνίου.

Ας σημειωθή ότι το 1/3 τουλάχιστον των ατόμων που απετέλεσαν τους πρώτους αυτούς πυρήνας των Ε.Ο.Ε.Α εις την ύπαιθρον εξοντώθη υπό των κατακτητών ή των κομμουνιστών λόγω ανυπαρξίας αρχικώς ισχυράς δυνάμεως της Οργανώσεως μας και των προδοσιών των κομμουνιστών προς τας δυνάμεις κατοχής.

Μετά την συγκρότησίν των αι Επιτροπαί Αγώνος ήρχισαν αμέσως και με φανατισμόν μυήσεις και εφαρμογήν του σχεδίου επιστρατεύσεως ανταρτών και συγκεντρούντες το πολεμικόν και υγειονομικόν υλικόν όπερ κατά την υποχώρησιν εγκαταλείφθη ή εκρύβη υπό του Ελληνικού Στρατού κατά το θέρος του 1941.

Η προσπάθεια δεν ήτο εύκολος ούτε ακίνδυνος. Εκτός του εκ των Γερμανών και Βουλγάρων κατακτητών κινδύνου, εις αρκετάς περιοχάς ανεφαίνετο ήδη ενεργός αντίδρασις βουλγαριζόντων ή κομμουνιστών συνεργαζομένων διά την εξόντωσιν μας ολιγώτερον ή περισσότερον εμφανώς μετά των κατακτητών.

Συνεργεία συγκεντρώσεως επισκευής και συντηρήσεως πολεμικού υλικού, αποτελούμενα από ειδικούς Αξιωματικούς και Οπλίτας του Τεχνικού Κλάδου (οπλοδιορθωτάς), περιήρχοντο τας περιοχάς όπου υπήρχον εγκαταλελειμμένα ή κεκρυμμένα όπλα και πυρομαχικά, βοηθούμενοι υπό των κατά τόπους συγκροτηθεισών πρώτων ανταρτικών ομάδων και συνελάμβανον πάν ό,τι ήτο δυνατόν να βοηθήση την ραγδαίως εξαπλουμένην οργάνωσίν μας.

Κατά την περίοδον αυτήν πολλοί επίλεκτοι συνεργάται μας εθυσίασαν την ζωήν των εις μικροσυμπλοκάς, ιδίως μετά βουλγαροκομμουνιστών. Συνήθως ο οπλισμός εξευρίσκετο εις τας περιοχάς της Δυτικής Μακεδονίας (Βόϊον) ως και εκείθεν του Στρυμώνος (νοτίως των οχυρών της Γραμμής Μεταξά) εκείθεν δε μετεφέρεται κρυφίως κατά τας νύκτας με κακοκαιρίαν εις ασφαλή κρυσφύγετα κυρίως των ορεινών περιοχών Πιερίων Κερδυλλίων κ.λ.π.

Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ο Σ ΙΙ – 9 Σ/βρίου 1941 – Μάιος 1942

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΝΤΑΡΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ
Παραλλήλως με την στρατολογίαν ανταρτών εις την ύπαιθρον εστράφη εντατικώς η προσπάθειάν μας και διά την μύησιν και ένταξιν κατά το δυνατόν περισσοτέρων Αξιωματικών του Ελληνικού Στρατού εις την Οργάνωσιν προς αποφυγήν προσηλυτισμού τούτων υπό των κομμουνιστών, χρησιμοποιούντων προς τούτο πλαστά, ενθοαπελευθερωτικά συνθήματα και κηρύγματα. Πράγματι κατορθώσαμεν αφ’ ενός μεν ν’ αποκαλύψωμεν τους δολίους σκοπούς των κομμουνιστών και αφ’ ετέρου να προσελκύσωμεν το σύνολον περίπου των Ελλήνων Αξ/κών και Υπξ/κών εις τας τάξεις μας.

Ούτω εκ των πρώτων εμυήθησαν οι Ταγ/ρχαι Σφέτσιος Θωμάς, Αγραφιώτης Γ., Αμανίτης Ξεν., Πούρας Στέφ., Δημάδης Γ., Τζόβας Β., Τσαλαμίδας Ταγγαράκης, Μάρκελος Ι., Ρούμπος Σπ., Σταμνάς Κ., Καλογιάννης Αν., Παπαχρήστου Ε., Αραδάς Β., Υψηλάντης Κ., Σακαλής Ν., Δελής Κ. και πολλοί άλλοι του βαθμού τούτου και κατωτέρων, ανερχόμενοι εις 95.
Διά της χρησιμοποιήσεως αυτών η Οργάνωσις αρχίζει και λαμβάνει πλέον σχήμα, παρ’ όλας τας αντιξοότητας τας οποίας συναντά από τους κατακτητάς και τους κομμουνιστάς. Αι δυσκολίαι και αι μικροσυμπλοκαί χαλυβδώνουν τας ψυχάς των Ελλήνων πατριωτών και τίποτε πλέον δεν αναχαιτίζει την ορμή των αγώνος των.

Μέρος των Αξ/κών τούτων απαρτίζει το Επιτελείον του υπ’ εμέ αρχηγείου Ε.Ο.Ε.Α Μακεδονίας. Εις τον Σφέτσιον Θ. αναθέτω τα καθήκοντα του επιτελάρχου. Διευθυντήν του Α΄ Γραφείου ορίζω τον Αγραφιώτην Γ., του Β΄ Γραφείου, τον Δημάδην Γ., του Γ΄ Γραφείου τον Αμανίτην Ξ., της Επιμελητείας τον Τζόβαν Β., πλαισιουμένων υπό των Ταγ/ρχών Σταμνά Κ., Ρούμπου Σ., Λεοντσίνη Ν., Λεβαντή Μ. Τους υπολοίπους Αξ/κούς και Υπξ/κούς βάσει σχεδίου ενεργείας προωθώ εις την ύπαιθρον διά την πλαισίωσιν των συγκροτηθεισών Εθνικών Ανταρτικών Ομάδων και την Στρατιωτικήν εκπαίδευσιν.

Παραλλήλως προς τ’ ανωτέρω ενεργούνται σαμποτάζ εναντίον των Γερμανών, Βουλγάρων και Ιταλών ων το κυριώτερον κατά την παρούσαν περίοδον, η ανατίναξις των Αποθηκών Πυρομαχικών Ντούντουλαρ Θεσ/νίκης κατ’ Ιούλιον 1941 πραγματοποιηθείσα υπό του Ταγ/ρχου Χωρ/κής Τσαλαμίδα Γ. βοηθουμένου υπό του ενωμοτάρχου Κατσαρά και δύο εθελοντών κρατουμένων του Τμήματος Μεταγωγών, υποδυθέντων τους συλλέκτας χόρτων, διά την τοποθέτησιν της δυναμίτιδος και των θρυαλίδων.

Επίσης πάμπολλαι διαρπαγαί εφοδίων αρμοδιότητος Πυρ/κού και Επιμελητείας εκ των Γερμανικών και Βουλγαρικών αποθηκών πραγματοποιούνται ουχί πάντοτε άνευ θυμάτων, εκατέρωθεν. Αι περισσότεραι επιδρομαί διά την απόκτησιν υλικού ελάμβανον χώραν εναντίον των πέραν του Στρυμώνος Βουλγαρικών Στρατευμάτων υπό Ομάδων Ποντίων των Κερδυλλίων, οίτινες, επιστρέφοντες εις τας βάσεις των, συναπεκόμιζον την πολύτιμον πολεμικήν λείαν των, με την οποία κατώρθωσα αργότερον να εξοπλίσω αρκετάς ανταρτικάς ομάδας του Αρχηγείου μου, άνευ ουδεμίας έξωθεν βοηθείας.

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΙΙΙ. Μάιος 1942 – Σ/βριος 1943

ΕΝΑΡΞΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ – ΕΠΑΦΑΙ ΜΕ ΣΤΡΑΤΗΓΕΙΑ Ν.ΖΕΡΒΑ ΚΑΙ ΜΕΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ
Τον Μάιον του 1942 λόγω της μεγάλης αναπτύξεως του Αγώνος εν Μακεδονία εκλήθην παρά του Γενικού Αρχηγού Στρατηγού Ζέρβα εις Αθήνας. Ούτος, παρά τας εντόνους διαβεβαιώσεις μου διά το ακμαίον ηθικόν και την ανυπομονησίαν του Μακεδονικού Λαού διά την γενικήν εκδήλωσιν της Επαναστάσεως, εξέφρασε την γνώμιν ότι, λόγω των εκτεταμένων ομοτήτων των Βουλγάρων, της σκληρότητος των Γερμανών εις την βόρειον Ελλάδα και της εν μέρει αναμοιογενείας του πληθυσμού (Βουλγαρίζοντες, εβραίοι, ρουμανίζοντες), έπρεπε να καθυστερηθή παντί σθένει η έκρηξις του αγώνος εν Μακεδονία ίνα πραγματοποιηθή μετά τας εις νότιον Ελλάδα προετοιμαζομένας υπ’ αυτού επιχειρήσεις. Επίσης μοι επρότεινε εάν ήθελον να τον ακολουθήσω εις Ήπειρον ή να παραμείνω ως εκπρόσωπος του εις Αθήνας. Η συντελεσθείσα όμως εν Μακεδονία εκ μέρους μου τεραστία εργασία με ηνάγκασε μετά λύπης μου να μη αποδεχθώ αμφοτέρας τας προταθείσας τιμητικάς ευθύνας. Ούτω μετά νέαν επικινδυνεστάτην Οδύσσειαν ως και κατά της κάθοδόν μου εις Αθήνας επέστρεψα εις Μακεδονίαν ίνα συνεχίσω την έντονον προεργασίαν του αγώνος.

Μόλις έφθασα εις Θεσ/νίκην ανέθεσα εις τον Ανθ/γόν Γιαννακόπουλον Γ. την στρατολόγησιν φοιτητών εκ του Πανεπιστημίου Θεσ/νίκης εις δε τον οπλαρχηγόν Ν.Τάνον, Καθηγητήν βοηθούμενον υπό του Επιτελείου Αξ/κών, την οργάνωσιν Ενόπλων Ομάδων εντός και πέριξ της πόλεως Θεσ/νίκης και την ευθύνην της προωθήσεως ανταρτών προς Πιέρια, Κερδύλλια και Κρούσια. Αι ενέργειαι αύται εκρίθησαν επιβεβλημέναι και επείγουσαι τόσον διά την αποτροπήν κομμουνιστικής επικρατήσεως εις το Πανεπιστήμιον όσον και διά την προστασίαν του αμάχου πληθυσμού από τας επιδρομάς των κομμουνιστών και Γερμανών αίτινες ελάμβανον χώραν κατά την περίοδον ταύτην. Πράγματι παρ’ όλας τας συλλήψεις στελεχών μας υπό των Γερμανών ως του Ταγ/ρχου Δελή Κ. του Υπολ/γού Δεληγιώργη Α. και άλλων αμφότεροι οι επιδιωχθέντες σκοποί επέτυχον πλήρως.

Ήδη, παρ’ όλον ότι η Οργάνωσις της Επιμελητείας ήτο αρκετά καλή, με δημιουργίαν Αποθηκών εις τα Κέντρα της Αντιστάσεως των ανταρτών, εφοδιαζομένων διά συνεισφορών των μεμυημένων κατοίκων των διαφόρων περιοχών και διά της προσωπικής εργασίας ανταρτών εις καλλιεργείας, τον προϊόν των οποίων κατετίθετο εις την κοινήν επιμελητείαν, ήρχισαν να παρουσιάζωνται δυσχέριαι εις τον εφοδιασμόν διά τροφίμων και δι’ υλικών αρμοδιότητος επιμελητείας και Πυρ/κού δεδομένου ότι η δύναμις της Οργανώσεως ηυξήθη κατά το διάστημα τούτο εις χιλίους περίπου άνδρας εν συνόλω.

Διά τούτο αποφασίζεται από της Διοικούσης Επιτροπής τον Δ/βριον του 1942 η αποστολή εις Αθήνας διά συνεννοήσεις επί των ανωτέρω προβλημάτων, μετά της Κεντρικής Διοικούσης Επιτροπής του εκ των μελών της Επιτροπής Μακεδονίας Μπακατσέλου Γ. πλήν, η Κεντρική Διοικούσα Επιτροπή, απέκλεισε κάθε ελπίδα οικονομικής ενισχύσεως υποσχεθείσα μόνον πιθανήν μελλοντικήν βοήθειαν και συστήσασα προσωρινήν αναστολήν εκτεταμένης δράσεως.

Επειδή κατά το επακολουθήσαν δίμηνον διάστημα Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου 1943 και αι ανάγκαι της οργανώσεως ηυξήθησαν και εξ Αθηνών ουδεμία βοήθεια έφθανε, ηναγκάσθημεν να εναποστείλωμεν εις Αθήνας τον Γ.Μπακατσέλον ίνα έλθη εις απ’ ευθείας επαφήν μετά του Στρατηγού Ζέρβα ο εκπρόσωπος όμως τούτου εις Αθήνας κ.Πετμεζάς Η. του ανεκοίνωσε ότι ο Στρατηγός ευρίσκετο εις απομεμακρυσμένον σημείον της Ηπείρου και ήτο απολύτως αδύνατον να λάβη επαφήν μετ’ αυτού. Του υπεσχέθη δε ότι συνεννοούμενος διά του ασυρμάτου με τον Γενικόν Αρχηγόν θέλει εκθέσει την εν Μακεδονία κατάστασιν, τας δε σχετικάς εντολάς εκείνου θέλει διαβιβάσει δι’ εμπίστου προσώπου εις Θεσ/νίκην.

Πράγματι ολίγας ημέρας μετά την επιστροφήν του κ. Γ.Μπακατσέλου απηύθυνε συνθηματικήν επιστολήν, να είμεθα έτοιμοι να δεχθώμεν Άγγλον Αξ/κόν του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής διαταχθέντα να έλθη εις Θεσ/νίκην ίνα συνεννοηθή διά την τροφοδοσίαν και εξοπλισμόν των τμημάτων.

Κατά το διαρρεύσαν 5μηνον της αναμονής του Άγγλου Αξ/κού και εφοδίων, από Φεβρουαρίου – Ιουλίου 1943, ενετάχθη η στρατιωτικοποίησις και εκπαίδευσις των ανταρτικών ομάδων.
Ούτω, ο από έτους και πλέον αποσταλείς υπ’ εμού διά την οργάνωσιν τμημάτων Ε.Ο.Ε.Α εις τας ορεινάς περιοχάς των Πιερίων οπλαρχηγός Θεόφιλος Βαής, παρ’ όλα τα μεγάλα εμπόδια άτινα παρενεβάλλοντο υπό του αναπτυσσομένου επίσης ΕΑΜ, καλυπτομένου υπό απατηλά Εθνικοαπελευθερωτικά συνθήματα, κατώρθωσε να δημιουργήση πυρήνα εξ 80 ανδρών, μετακινούμενον από Πιερίων μέχρι Βερμίου, εν συμπράξει με τας πρώτας ομάδας της Π.Α.Ο και του καπετάν Κυριάκου Παπαδόπουλου, συμποσουμένων απάντων εις 200 άνδρας.
Ο εις την Δυτικήν Μακεδονίαν δρών οπλαρχηγός Μιχ. Παπαδόπουλος, διαθέτει την περίοδον ταύτην 350 άνδρας και σημειού τας πρώτας ομαδικάς κρούσεις εναντίον Ιταλών και Βουλγάρων επί του Βοϊου μέχρι και της Πίνδου. Εκτός των γενικών κατευθύνσεων ας μετέδωσα εις τον Μιχ. Παπαδόπουλον, μεταβάς προς τούτο εις Δυτικήν Μακεδονίαν και της πλαισιώσεως του Σώματός του δι’ Αξιωματικών μου εδόθη εις αυτόν η ευχέρεια πρωτοβουλιακής περαιτέρω δράσεως λόγω της μεγάλης εκ του Αρχηγείου μου αποστάσεως και του ιδιάζοντος χαρακτήρος του οπλαρχηγού τούτου.

Κατά Σ/βριον του 1942 συνεκροτήθη κατόπιν εντολής μου η Επιτροπή Αγώνος ΕΔΕΣ – Καστοριάς, ήτις, με οπλαρχηγόν τον Χρ. Σπυρόπουλον, συνεκρότησε ένοπλον τάγμα εκ 200 ανδρών, διά την τόνωσιν του ηθικού του λαού και αντίδρασιν εναντίον της εφαρμοζομένης υπό των κομιτατζήδων τρομοκρατίας, ενεργούντων πολλαπλούς φόνους και βιασμούς. Τας αρχάς Μαρτίου 1943 το Τάγμα τούτο επετέθη εναντίον ομάδων κομιτατζήδων έξωθι Άργους – Ορεστικού εκ των οποίων πολλούς άνδρας εφόνευσε τους δε υπολοίπους οριστικώς διέλυσε. Την 17ην και 25ην Μαρτίου 1943, εβομβαρδίσθη υπό Ιταλικών αεροπλάνων η έδρα του Τάγματος Μελάθια. Την 5ην Απριλίου δεχθείς ισχυράν κομμουνιστικήν επίθεσιν απέκρουσεν ταύτην και συνέλαβε 70 συμμορίτας εκ των οποίων 15 αφωπλίσας εφυλάκισε τους δε υπολοίπους, παρασυρθέντας υπό των κομμουνιστών, ενέταξεν εις το τμήμα του (ο Χ.Σπυρόπουλος). Την 12ην Απριλίου εδέχθη σφοδροτέραν επίθεσιν, ην επίσης απέκρουσε με βαρείας απωλείας διά τους κομμουνιστάς. Εν τω μεταξύ αι Ιταλικαί πιέσεις λόγω ευρέων εκκαθαρίσεων εις την περιφέρειαν Βοϊου – Καστοριάς, ηνάγκασαν τούτον να επιδιώξη μετάβασιν ολοκλήρου του Τάγματος εις Ήπειρον. Οι κομμουνισταί όμως απέκλισαν τας διόδους Επταχωρίου – Ζούλης. Διά των συνδεδυασμένων τούτων επιθέσεων Ιταλών και κομμουνιστών, ηναγκάσθη το Τμήμα ν’ αυτοδιαλυθή των μεν ανδρών καταφυγόντων εις Καστοριάν και εκείθεν διοχετευθέν εις άλλας Εθνικάς Ομάδας, του δε Σπυροπούλου συλληφθέντος αιχμαλώτου και φυλακισθέντος μέχρις Οκτωβρίου 1943 υπό των κομμουνιστών.

Εις την περιοχήν Κρουσίων, αι αρχικώς ατάκτως δρώσαι ομάδες υπό διαφόρους αρχηγούς, ενεσωματώθησαν και απετέλεσαν οργανωμένον Σώμα εξ 60 ανδρών, υπό τον Λάζαρον Αβραμίδην και έδρων εναντίον Γερμανικών και Βουλγαρικών δυνάμεων διά διαρπαγών, σαμποτάζ, περιορισμένης κλίμακος επιδρομών και αιφνιδιασμών. Το Σώμα τούτο ευρίσκετο διαρκώς επί ποδός διά να υπερασπίζεται και τα απειλούμενα χωρία της περιοχής από των κομμουνιστικών ομάδων, βοηθουμένων εμφανώς υπό βουλγάρων κομιτατζήδων. Κατά τας επακολουθούσας μάχας, αι απώλειαι διά τους επιδρομείς βουλγαροκομμουνιστάς, ήσαν βαρύταται, λόγω της καλής οργανώσεως των ενεδρών και του υψηλού ηθικού των ανταρτών μας.

Εις την περιοχήν Κερδυλλίων, ελθών εις επαφήν με τον άλλοτε Βουλευτήν Σερρών κ. Ζαρουτιάδην Γ. μετέβην εις την περιοχήν Νιγρίτης προς επιθεώρησιν των εκεί συγκροτουμένων τμημάτων ποντίων (μπαφραλίδων) υπό τον οπλαρχηγόν Αβραάμ Καπουτζίδην, διά τον προσδιορισμόν του χρόνου γενικωτέρων επιχειρήσεων. Οι άνδρες ούτοι ανερχόμενοι εις 500, εκ κληρονομικότητος γενναίοι πολεμισταί και εκ των αρίστων Ελλήνων πατριωτών, εφοδιασμένοι εν μέρει δι’ οπλισμού ον συναπεκόμισαν μεθ’ εαυτών εκ της παλαιάς Πατρίδος των, του Πόντου, ετέλουν εις κατάστασιν πλήρους ανυπομονησίας, διά την έναρξιν του απελευθερωτικού αγώνος. Ηναγκάσθην να συστήσω εις τούτους ολιγόμηνον αναβολήν, εν αναμονή αναλόγου εντολής του Γενικού Αρχηγού Ζέρβα και επαφής με το Στρατηγείον Μέσης Ανατολής.

Τας εντολάς ταύτας του Στρατηγού Ζέρβα διεβίβασα διά του εφ. Ανθ/γού Κέλλη του Τμήματος τούτου προς τον πέραν του Στρυμώνος δρώντα οπλαρχηγόν Κάππαν και τα περί Παγγαίον δρώντα ανεξάρτητα Εθνικά Τμήματα καθ’ οδόν όπως συλληφθείς ούτος υπό ελασιτών και υποβληθείς εις μαρτυρικά βασανιστήρια, απεβίωσεν.

Εν τω μεταξύ απέστειλα ομάδα Αξ/κών αποτελουμένην από τους Ανθ/γούς Αθανασιάδην Ι., Δήμου Ν., Αρετήν Σ., Μουρίδην Α., Προκοπίου και τον μόνιμον επιλοχίαν Προκοπάκην Ι. διά την πλαισίωσιν και διοργάνωσιν του Σώματος των Κερδυλλίων. Εκ τούτων οι Αθανασιάδης Μαυρίδης και Προκοπίδης συνελήφθησαν υπό του ελάς και οι μεν δύο πρώτοι κατώρθωσαν να διαφύγουν, ο δε Προκοπίδης εξετελέσθη κατά Σ/βριον 1943.

Εις την περιοχήν Χαλκιδικής. Τον Απρίλιον 1943 μετέβην εις Βάλταν Χαλκιδικής όπου συνεντήθην με τον Μουρμουρήν Δ., τον εφ. Υπολ/γόν Μουρμούρην Π. (φονευθέντα μετέπειτα), Παπαστεύρου Γ. και άλλους διά την συγκρότησιν τμημάτων εις την Χαλκιδικήν με σκοπόν την πλήρη επικυριαρχίαν εις την Χερσόνησον διά την εξασφάλισιν ευχερείας τακτικής επικοινωνίας των εν Μακεδονία και Θράκη εθνικώς ανταρτικών ομάδων μετά του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής και διευκόλυνσιν μελλοντικής συμμαχικής αποβατικής ενεργείας.

Ούτω εσχηματίσθησαν εκεί δύο τμήματα, το εν δυνάμεως 100 ανδρών υπό τον Παπασταύρου Γ., με στρατιωτικόν οργανωτήν τον Μουρμουρήν Π., εις την χερσόνησον Κασάνδρας και έτερον, επίσης δυνάμεως 100 ανδρών, υπό τον Ταγ/ρχην Καραμήτσον Ιωάννην εις την Κεντρικήν Χαλκιδικήν. Λόγω της στενότητος του χώρου και του ακαλύπτου του εδάφους, ήτο αδύνατος η ανάπτυξις εκεί μεγαλυτέρων δυνάμεων.
Ολίγον μετά την συγκρότησιν των Τμημάτων τούτων εσημειώθησαν πολλαί διαφυγαί διά Μέσην Ανατολήν ως και σαμποτάζ, το κυριώτερον των οποίων υπήρξε η βοήθεια διά τον βομβαρδισμόν και καταστροφήν υπό συμμαχικού υποβρυχίου του Εργοστασίου Παρασκευής Κολοφωνίου εις Κασσάνδραν.

Ταύτα ως προς την κατάστασιν των Τμημάτων μας κατά το θέρος 1943. Επειδή μέχρι του Ιουλίου του αυτού έτους ουδέν εφαίνετο δι’ ενίσχυσιν και επαφήν μετά συμμάχων και Γενικού Αρχηγού, απεστάλη διά τρίτην φοράν εις Αθήνας ο κ. Γεώργιος Μπακατσέλος διά να επισημάνη τον κίνδυνον ατονίας του αγώνος λόγω της μακροχρονίου καθυστερήσεως ενισχύσεων. Ο εν Αθήναις εκπρόσωπος του Ζέρβα κ. Πετμεζάς ενεχείρησε τότε την πρώτην οικονομικήν ενίσχυσιν εξ 8.000.000 πληθωρικών δραχμών και την σαφή υπόσχεσιν συντομωτάτης επαφής.
Την επαύριον της επανόδου εις Θεσ/νίκην του κ. Μπακατσέλου και ενώ επέστρεφον εκ της περιοχής Νιγρίτης, κατόπιν προδοσίας του σμηναγού Γαρουφαλή συνελήφθην υπό των Γερμανών και υπεβλήθην εις εξαντλητικήν μετά βασάνων ανάκρισιν επί δίμηνον, άνευ όμως ουδενός δι’ αυτούς αποτελέσματος.

Κατά το διάστημα της φυλακίσεώς μου υπό των Γερμανών εφίχθην εις Θεσ/νίκην ο Άγγλος Αντ/ρχης Ένξ όστις εζήτησε να έλθη εις επαφήν με την Διοικούσαν Επιτροπήν. Τότε ανετέθη εις τον Επιτελάρχην Σφέτσιον Θ. η εντολήν διά την συνάντησιν, καθ’ ην υπεδείχθησαν τα καταλληλότερα σημεία τα προσφερόμενα διά ρίψεις από αεροπλάνου ή διά προσεγγίσεις συμμαχικών πλωτών μέσων.
Μετά 20 ημέρας ελήφθη σημείωμα του Ένξ διά συνάντησιν εις τα Πιέρια. Προς τούτο απεστάλησαν οι Ταγ/ρχαι Σφέτσιος Θ. και Τζόβας Β., μετά δε τας σχετικάς συζητήσεις, ο μεν Σφέτσιος ανεχώρησεν προς συνάντησιν του Στρατηγού Ζέρβα εις Περτούλην – Τρικάλων, ο δε Τζόβας ανεκοίνωσεν εις την Επιτροπήν Θεσ/νίκης ότι ο Αντ/ρχης Ένξ αναλαμβάνει να διαθέση χρήματα, ιματισμόν και πολεμικόν υλικόν διά τα Τμήματά μας ανερχόμενα αρχικώς εις το 1/6 μόνον των παρεχομένων εις τον Ελάς, εζήτησε δε νέαν αποστολήν μετά 10 ημέρας τριών Αξ/κών διά συνεννόησιν επί της μελετωμένης συγκροτήσεως εμπέδων εκπαιδεύσεως εις τα Πιέρια διά τα νέα όπλα, θα παρέδιδεν δε και τα χρήματα εις την Οργάνωσιν. Διά την αποστολήν ταύτην επελέγησαν οι Ταγ/ρχης Λεβαντής Μ. και ο Εφ. Υπολ/γός Τσίρος Κ. Επειδή όμως η έδρα του Ένξ ευρίσκετο εις εαμοκρατουμένην περιοχήν επιχειρήθη η επαφή τη μεσολαβήσει του ΕΑΜ. Αποτυχούσης της ενεργείας ταύτης οι Αξ/κοί μας απεφάσισαν να μεταβούν κρυφίως εκεί τη βοηθεία των Δ. Δίγκα και Δ. Παπαδάκη τέως Υπουργών, εφοδιασθέντες με έγγραφα προς τον Αντ/ρχην Ένξ, προς τον καπετάνιον του Ελάς Κικίτσα, προς τον αρχηγόν του κοινού Στρατηγείου Ταξίαρχον Έντυ και προς τον Στρατηγόν Ζέρβαν συνελήφθησαν όμως υπό του ΕΛΑΣ και εκινδύνευσαν να εκτελεσθούν χαρακτηρισθέντες ως κατάσκοποι. Ούτω απέτυχε η συνεργασία με το Στρατηγείον Μέσης Ανατολής.

Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ο Σ ΙV, – Σ/βριος 1943 – 4 Ν/βρίου 1944

ΓΕΝΙΚΗ ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΛΥΣΙΣ ΤΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ
Έναρξις επιχειρήσεων μεγάλης ολκής εις την Μακεδονίαν εσημείωσε κατά πρώτον το Τάγμα Κερδυλλίων, περί τα τέλη Σ/βρίου 1943 εις θέσεις Μαύρη Θάλασσα και Χείμμαρος. Υποστάν τούτο επίθεσιν Βουλγαρικών Τμημάτων μετά Πυρ/κού, απέκρουσε ταύτην και απεσύρθη εις ορεινότερα σημεία, όπου όμως εδέχθη αλλεπαλλήλους σφοδράς πλην ανεπιτυχείς, επιθέσεις του ΕΛΑΣ αποσκοπούντος την διάλυσίν του. Παρ’ όλας τας σχετικώς μεγάλας απωλείας εις τας μάχας ταύτας το Τμήμα εθεώρησε επιβεβλημένον καθήκον προς εξύψωσιν του ηθικού των κατοίκων της περιοχής να ενεργήση αντεπιθέσεις και ν’ απομακρύνη εκ του εδάφους του τους κομμουνιστάς.
Επίσης ομάδες του Σώματος τούτου διέβησαν συχνάκις τον Στρυμώνα διά συγκέντρωσιν πολεμικού υλικού και διά αιφνιδιαστικάς επιθέσεις και σαμποτάζ εναντίον μεμονωμένων βουλγαρικών τμημάτων, και συναπεκόμισαν πλούσια λάφυρα εις οπλισμόν, τρόφιμα και ζώα.
Κατά το τελευταίον 10ήμερον του Δ/βρίου του 1943 οι ελασίται εξωπλισθέντες καλώς διά νέων και βαρέων όπλων και αφθόνων πυρομαχικών ενήργησαν σειράν επιθέσεων διά μεγάλων δυνάμεων, εν συνδυασμώ με ομοίας επιθέσεις Γερμανών οργανωμένων εξ Ασπροβάλτης – Σταυρού. Υπό τοιαύτην τεραστίαν πίεσιν εις πολυημέρους σκληράς συνεχείς μάχας, εξηντλήθησαν άπαντα τα πυρομαχικά οι δε αντάρται μας αφού απέκρυψαν τον οπλισμόν των διεσκορπίσθησαν καταφυγόντες εις Θεσ/νίκην αλλαχού της Μακεδονίας, και αναμένοντες βοήθειαν της Οργανώσεως δι’ ανασυγκρότησιν χωρίς ν’ απωλέσουν την μαχητικήν των δύναμιν.
Πράγματι κατά Φ/ριον 1944 εξασφαλισθέντων των απαιτουμένων εφοδίων ανασυγκροτείται το Σώμα τούτο διά να φθάση εντός ολίγου η δύναμίς του τους 800 άνδρας και να καταστή λίαν αξιόμαχον.

Την Στρατιωτικήν Διοίκησιν τούτου ανέλαβε ήδη ο Ταγματάρχης Λεβαντής Μ.
Από του Φεβρουαρίου 1944 μέχρι Σ/βρίου του αυτού έτους διεξήχθησαν σκληροί αγώνες μετά Βουλγάρων και Κομμουνιστών. Την 17ην Σ/βρίου 1944 διατάσσεται το Σώμα να διαβή τον Στρυμώνα και να τεθή εις την διάθεσιν του Άγγλου Συνδέσμου Ταγ/ρχου Μίλλερ, εδρεύοντος εις Μπόζ – Τάγ. Μετά τούτου ενούται ομάς Αξ/κών με επικεφαλής τον Ταγ/ρχην Χ΄΄Κων/νου Χρ. (υπολοχαγοί Γιαρμίδης Α., Παπαδόπουλος Γ., Στεφανίδης, Ανθ/γός Ανδρεάδης και Ανθ/στής Ζιώγας Κ.) ως και το Τμήμα του Ταγ/ρχου Σπυρίδη Σ. και αποτελείται ούτω εν σύνολον 1.200 ανδρών.
Την 6ην ώραν της 22.9.44 το Σώμα τούτο διέβη τον Στρυμώνα κατευθυνόμενον προς Αλιστράτην, ότε, τέσσερα χιλ/τρα εκείθεν του ποταμού, εδέχθη επίθεσιν βουλγαρικού στρατού διά πυρών πεζικού και πυρ/κού. Λόγω του αιφνιδιασμού και την επακολουθησάσης συγχίσεως κατετμήθη τούτο εις τρία Τάγματα ων το δεξιόν υπό τους Σπυρίδην και Κουρτίδην (350 άνδρες) διυλίσθησαν εις Αλιστράτην, το κεντρικόν (357 άνδρες) όπου ευρίσκοντο οι Συν/ρχης Παπαπέτρος, Ταγ/ρχαι Θοδωράκης και Λεβαντής, ανθ/γοί Ελευθεριάδης, Αρβανιτάκης, Γκέκας, Παπαγεωργίου και ο καπετάν Λευθέρης, συνελήφθη υπό των Βουλγάρων και παρεδόθη εις κομμουνιστάς οίτινες εφόνευσαν τους Αξ/κούς και πολλούς των οπλιτών. Η Τρίτη Ομάς, το αριστερόν, κατώρθωσε επίσης να διαφύγη την σύλληψιν και να κατευθυνθή εις τον προορισμόν της. Αυτό ήτο το τέλος του Τάγματος Κερδυλλίων.

Τον Οκτώβριον του 1943 μεταβαίνω εις περιοχήν Κατερίνης μετά του Ταγ/ρχου Αγραφιώτου Γ. και του οπλαρχηγού Θ. Βαή δι’ αναγνώρισιν ορμίσκων καταλλήλων διά προσέγγισιν συμμαχικών πλοιαρίων ή υποβρυχίων, ως και υψηπέδων, καταλλήλων διά ρίψεις επί των Πιερίων. Κατά την επιστροφήν μου έδωσα εντολήν εις τον Οπλαρχηγόν Βαήν να μας ακολουθήση εις τα Κρούσια προκειμένου να του αναθέσω την συστηματικωτέραν διοργάνωσιν και των εκεί τμημάτων του Καπετάν Λαζάρου Αβραμίδου όπερ και επραγματοποιήθη κατά μήνα Δ/βριον 1943.
Τον Φεβρουάριον του 1944 ο Ταγ/ρχης Ρούμπος Σ. κατόπιν εντολής μου επεθεώρησε τα Τμήματα ταύτα εις δε την επακολουθήσασαν έκθεσίν του εξύμνει το υψηλόν ηθικόν των ανταρτών και εσημείωνε την ανάγκην περισσοτέρων αξ/κών διά την στελέχωσιν του Σώματος. Κατόπιν τούτου αποστέλλω τον Ταγ/ρχην Καλογιάννην Αν. μετά αναλόγου αριθμού αξ/κών και υπαξ/κών με την εντολήν να οργανώση τούτο πλέον εις στρατιωτικόν σύνταγμα. Εις τούτο εδόθη η ονομασία 13ον Σύνταγμα Πεζικού Κρουσίων.

Η δύναμίς του ανήρχετο εις 1.300 άνδρας, συνετηρείτο δε με επιτοπίους κυρίως πόρους. Συνήψε κατ’ επανάληψιν μάχας με κομμουνιστικά και βουλγαρικά τμήματα κατά τας οποίας συνελήφθησαν εκατοντάδες αιχμάλωτοι και πολλά λάφυρα (άφθονον υγειονομικόν υλικόν, πυροβόλα, όπλα πυρομαχικά και τρόφιμα). Εν τέλει όμως εδέχθη κατά την 4 Ν/βρίου 1944 μεγάλην επίθεσιν εις Κιλκίς από ισχυροτάτας κομμουνιστικάς δυνάμεις άνω των 20.000 ανδρών, με αποτέλεσμα την διάλυσίν του και με 1.000 περίπου νεκρούς επί του τελικού αριθμού των 2.000 ανδρών του.
Μετά την τακτοποίησιν κατ’ Απρίλιον του 1944 του 13ου Συντάγματος, επανέκαμψα εις Πιέρια μετά των Ταγ/ρχών Αγραφιώτου Γ. και Ράμμου Ε. και Μπάμπαλου Ι. τον λοχαγόν Κόχρη Β. και Αναγνωστίδη Χρ., τον Ανθ/γόν Ψάλτη Σ., Αθανασιάδη Ι., Παπουτσή, Σιούμη Θ. και των φοιτητών Ν. και Θ. Παπαχριστοδούλου, Ν. Καραγιάννη, Δ. Μαϊμη, Δ. Ματθαίου, Αστέρη Δ. Κοκολιού, Σγουρού Α., Αμανίτη Ν. και Δ. και Βαλμά (ονομασθέντων κατόπιν εφέδρων δοκίμων ανθ/γών), και εγκατέστησα την Διοίκησιν του 16ου Συντάγματος Πιερίων εις θέσιν Παληόστανη, με Διοικητήν αυτού τον Ταγ/ρχην Αγραφιώτην Γ.

Αμέσως κατόπιν αναχωρώ προς συνάντησιν του Στρατηγού Ζέρβα και μετά οδύσσειαν ολόκληρον έφθασα εις Δερβίζενα – Σουλίου ένθα ήλθον εις επαφήν και με τον Άγγλον Σύνδεσμον Ταγ/ρχην Ντάγκλας. Ούτος υπεσχέθη να έλθη εις Πιέρια διά να επιτύχωμεν ρίψεις συγχρονισμένου οπλισμού, ιματισμού, και υποδήσεως δι’ όλας τας εν Μακεδονία αναπτυχθείσας ανταρτικάς δυνάμεις μας.
Τον Μάιον επανέκαμψα εις Πιέρια όπου μετ’ ολίγον εδέχθην δύο επιθέσεις γερμανών και κομμουνιστών, την 23ην.7. εις Παληοστάνη και την 12.8 εις Αρμπαούτη, διαφυγών διά καταλλήλου ελιγμού επιχειρηθέντα εγκλωβισμόν των Τμημάτων. Περί τα τέλη Ιουλίου 1944 τον 13ον Σύνταγμα μοι αναφέρει ότι εις Χείμμαρον εναφανίσθη Άγγλος Ανθ/γός απεσταλμένος του Ταγ/ρχου Μίλλερ με την εντολήν να μελετήση την κατάστασιν διά παροχήν ενισχύσεως εις τα 13ον και 16ον Συντάγματα. Επίσης εζήτησα αξ/κούς διά την πλαισίωσιν των τμημάτων Ανατολικής Μακεδονίας. Συγχρόνως λαμβάνω διαταγήν του Στρατηγού Ζέρβα να αποστείλω συντόμως τον Ταγ/ρχην Σφέτσιον και 15 άλλους Αξ/κούς με την εντολήν να εφαρμόση σχέδιον επιστρατεύσεως και εκπαιδεύσεως εις Ανατολικήν Μακεδονίαν τη συνδρομή του Ταγ/ρχου Μίλλερ. Η διαταγή εξετελέσθη αμέσως. Μετ’ ολίγας ημέρας αποστέλλω δευτέραν ομάδα εκ 17 Αξ/κών και μετ’ αυτήν τρίτην εξ 22 Αξ/κών με επικεφαλής τον Ταγ/ρχην Φιλιππίσην. Οι τελευταίοι ούτοι προδοθέντες εις τους Γερμανούς συνελήφθησαν δι’ ενέδρας και ενεκλείσθησαν εις τας φυλακάς, ελευθερωθέντες ολίγας ημέρας προ της αναχωρήσεως των Γερμανών, οπότε και ενετάχθησαν εις ομάδας της Κεντρικής Μακεδονίας.

Ο Ταγ/ρχης Σφέτσιος τη βοηθεία των άλλων Αξ/κών και των Άγγλων οργάνωσε τας δυνάμεις της Ανατολικής Μακεδονίας ανελθούσης εν τέλει εις 4.000 περίπου άνδρας.
Το 16ον Σύνταγμα Πιερίων δεχόμενον συνεχείς επιθέσεις από τας κομμουνιστικάς δυνάμεις Πιερίων, Ολύμπου, Βερμίου και Βοϊου, αναγκάζεται να διολισθήση προς Κρούσια και εκείθεν επί του Μπέλες απ’ όπου επέστρεψε μετά την συμφωνίαν της Βάρκιζας.
Αι δυνάμεις Χαλκιδικής λόγω του μικρού των αριθμού, υποστάσαι κατά Ν/βριον 1944 συγκεντρωτικήν επίθεσιν εκ μέρους του ΕΛΑΣ, διελύθησαν άνευ μεγάλων απωλειών, καταφυγούσαι κατά το πλείστον εις Θεσ/νίκην.
Το Σώμα του Μ.Παπαδόπουλου Δυτικής Μακεδονίας διατηρηθέν μέχρι της αφίξεως Αγγλικών Δυνάμεων είχε την αυτήν περίπου τύχην της διαλύσεως εκτός μικρού τμήματος το οποίο κατέφυγε εις Αθήνας και έλαβε μέρος εις τας εκκαθαριστικής επιχειρήσεις του Δεκεμβρίου.

Την περίοδον ταύτην το συγκρότημα Ενόπλων Ομάδων περιοχής Θεσ/νίκης ηναγκάσθη να δώση επανειλημμένας μάχας εναντίον των υποχωρούντων Γερμανών και των κομμουνιστών μέχρι τέλους Οκτωβρίου 1944, με αρκετάς απωλείας εκατέρωθεν. Διεκρίθησαν κατά ταύτας αι ομάδες του Καθηγητού Τάνου ιδίως το Φρουραρχείον Βοσπόρου, κυριαρχούν από της πέραν των σφαγείων παραλίας μέχρι των εγκαταστάσεων του Συντάγματος Σκαπανέων, όπερ είχε εντολήν να παρακωλύη την υποχώρησιν των Γερμανών, να διατηρή ελευθέραν επαφήν της πόλεως μετά των τμημάτων Κρουσίων και Πιερίων και να εμποδίση την είσοδον του ΕΛΑΣ εις την πόλιν εκ της πεδιάδος Θεσ/νίκης. Κατόπιν συγκεντρωτικών επιθέσεων των κομμουνιστών και αι ομάδες αύται διελύθησαν, των μελών των είτε συλληφθέντων υπό του ΕΛΑΣ είτε διαφυγόντων προς Αθήνας δι’ Αγγλικών πλωτών μέσων, διά τα Δεκεμβριανά.

Μετά την συμφωνίαν της Γκαζέρτας ήλθομεν εις επαφήν με την Επιτροπήν ΕΑΜ – Θεσ/νίκης με σκοπόν όπως συνεργασθώμεν εις τον κατά των Γερμανών Αγώνα και αναλάβομεν την τήρησιν της τάξεως μέχρι αφίξεως των εκπροσώπων της Κυβερνήσεως. Πλην αι συμφωνίαι δεν ετηρήθησαν ως συνήθως και μετ’ ου πολύ τμήματα του ΕΛΑΣ επιτίθεντο κατά παντός εναπομείναντος τμήματός μας.
Την 7ην Ν/βρίου συνελήφθην αιχμάλωτος και μετά μαρτυρικήν δοκιμασίαν ενός μηνός υπό αυστηράν απομόνωσιν οδηγήθην εις Αρδέαν απελευθερωθείς μετά την συμφωνίαν της Βάρκιζας τέλη Φ/βριου 1945.

Ε Ν Σ Υ Ν Ο Ψ Ε Ι
Η δύναμις των Τμημάτων αρχικώς ήτο μικρά αυξανομένη σύν τω χρόνω, με διακυμάνσεις αυξομοιώσεις εξαρτωμένας εκ των εν γένει συνθηκών. Πάντως ο μέγιστος αριθμός στρατηγηθέντων ανταρτών εν Κεντρική και Δυτική Μακεδονία, χωρίς να λογίζωνται τα τμήματα Μ. και Κ. Παπαδοπούλου και τα τοιαύτα της Ανατολικής Μακεδονίας, υπήρξε περίπου ο εξής :
α) Επιτελείον Αρχηγείου και Λόχος Δ/σεως 150
β) 16ον Σύνταγμα Πιερίων 900
γ) Τάγμα Κερδυλλίων 800
δ) Ανεξάρτητον Τάγμα Χαλκιδικής 200
ε) 13ον Σύνταγμα Κρουσίων 1500
στ) Τάγμα Καστοριάς Σπυροπούλου 300
ζ) Συγκρότημα ομάδων περιοχών Θεσ/νίκης 300
Ήτοι σύνολον 4500
εκ των οποίων 350 Αξ/κοί και 3.800 οπλίται.
Α π ώ λ ε ι α ι : Λόγω των αγρίων σφαγών περί το τέλος του αγώνος των συλλαμβανομένων υπό των κομμουνιστών αιχμαλώτων, ιδίως εις Κιλκίς, Θεσ/νίκην και κατά την διαδρομήν Γιαννιτσών – Σκύδρας Αρδέας το σύνολον των απωλειών των ως άνωθι τμημάτων κατά τον πολυετή αγώνα υπερβαίνει τους 1.500 νεκρούς ήτοι τα 40% περίπου της συνολικής δυνάμεως των στρατολογηθέντων ανταρτών. Εκ των Αξ/κών αι απώλιαι ανήλθον εις 70 νεκρούς ήτοι εις ποσοστόν 20% περίπου.
Εν Θεσ/νίκη τη 7η Δεκεμβρίου 1952

Πηγή