Από τα Εξάρχεια στο Αντάρτικο: Ενα ημερολόγιο που εξιστορεί την αντίσταση του ΕΔΕΣ εναντίον των Γερμανών

Η οδός Θεμιστοκλέους από την ταράτσα της Μπλε Πολυκατοικίας (1958)

Χειμώνας, αρχές του 1944. Στο διαμέρισμα των Ρωμανών, στον πρώτο όροφο της περίφημης Μπλε Πολυκατοικίας, που έχουν χτίσει στον αριθμό 61 της οδού Αραχώβης στα Εξάρχεια οι Κωστής Αντωνόπουλος και Κυριακούλης Πανναγιωτάκος, δημιουργείται το αδιαχώρητο. Ο γνωστός δικηγόρος και μετέπειτα πολιτευτής του Ελληνικού Συναγερμού και του Κόμματος των Προοδευτικών Γεώργιος Αριστ. Ρωμανός, που μόλις έχει γυρίσει από τα βουνά της Ελεύθερης Ελλάδας όπου πολεμούσε τους ναζί από τις τάξεις του ΕΔΕΣ, μιλάει στην ιδιότυπη αυτή βεγγέρα για τη σημασία της ένοπλης αντίστασης εναντίον των κατακτητών. Το σταφιδόκρασο ρέει άφθονο και ο γιος του ομιλητή, ο Αριστείδης, θυμάται τον πατέρα του να αγορεύει θερμά και να προσπαθεί να μεταδώσει στους συνδαιτυμόνες την ατμόσφαιρα της ανταρτικής ζωής: οι επιχειρήσεις κατά των Γερμανών, η σύνδεση με το Γενικό Αρχηγείο, ο εφοδιασμός από τους Αγγλους που γινόταν με ρίψεις από αέρος, οι πορείες, η ανάπαυση του πολεμιστή και τα τρικούβερτα γλέντια με τσίπουρο που δεν άφηναν κανένα ασυγκίνητο, το κατευόδιο στους σκοτωμένους συντρόφους. Οπως σημειώνει στην εισαγωγή του ο Ρωμανός, για τους λόγους που τον ώθησαν να εκδώσει την ομιλία εκείνη μαζί με το ημερολόγιο του πατέρα του από το βουνό, πέρα από την επιθυμία δημοσιοποίησης ενός ιστορικού τεκμηρίου της Αντίστασης, ήταν η ελπίδα του ότι ο αναγνώστης θα μπορέσει αβίαστα να συμπεράνει: «Υπήρξε ένας τίμιος αγωνιστής της Δεξιάς». Διατρέχοντας τη βιβλιογραφία της Αντίστασης, λέει, νιώθεις ότι βρίσκεσαι μπροστά σε μια ζυγαριά που γέρνει σαφώς στο αριστερό της ζύγι. «Εκδίδοντας το κείμενο αυτό, έχω τη γνώμη ότι βοηθώ, ενδεχομένως, στην προσπάθεια εξισορρόπησης της διαφοράς. Οχι με το να προσθέτω βαρίδια στον δίσκο της Δεξιάς (το ζήτημα δεν είναι ποσοτικό) αλλά με το να δώσω βαρύτητα στο ανθρώπινο στοιχείο απέναντι στο υπερτονισμένο ιδεολογικό».

Τανκς και σοκολάτες

Η Μπλε Πολυκατοικία ήταν ένα ολόκληρο σύμπαν μέσα στην πολύπλοκη τοπογραφία των κατοχικών Εξαρχείων. Στο ισόγειο διαμέρισμα δεξιά μπαίνοντας έμενε ο Ηρακλής Αποστολίδης και ο γιος του Ρένος. Στον τρίτο και τέταρτο όροφο έμεναν η Σοφία Βέμπο, η κυρία Φραγκοπούλου με τον Μάριο Ραφαήλ και η οικογένεια του Ρ. (με φήμη μαυραγορίτη, λέγανε πως είχε την μπανιέρα του γεμάτη ζάχαρη!) Στον τέταρτο έμενε και η οικογένεια Αντωνοπούλου, ιδιοκτήτες της πολυκατοικίας, ενώ στο ρετιρέ η οικογένεια Βάλληνδα, η οικογένεια Πετροπούλου, ο Κόκκος και η Φρίντα Παπαγεωργίου. Αντιδιαμετρικά από τους Ρωμανούς, στον πρώτο, έμεναν η Λελέ Ζωγράφου με την αδερφή της, δύο ανύπαντρες εύθραυστες κυρίες, απόγονοι του Διονυσίου Σολωμού, ενώ απέναντι από το διαμέρισμά τους η οικογένεια Κύρκου και δίπλα το ζεύγος Μαργαρίτη. Συχνός μουσαφίρης του τελευταίου ήταν ο Κύπριος κ. Χλωρακιώτης, ο οποίος συνήθιζε να παίζει ρυθμικά τα δάχτυλά του στη μεσοτοιχία, κάτι που ενοχλούσε αφάνταστα τον Γεώργιο Ρωμανό γιατί του χαλούσε τον ύπνο. Αλλά δεν παραπονέθηκε ποτέ, μάλλον κατόπιν παρεμβάσεως της κυρίας Ρωμανού, η οποία πάνω από όλα έβαζε τις αγαθές σχέσεις με τους γείτονες! 

Από την ταράτσα της πολυκατοικίας, όπου είχε εγκαθιδρυθεί από την πιτσιρικαρία ένας μικρός παιδότοπος με βόλους, αμάδες και μακριά γαϊδούρα, μπορούσες να κατοπτεύσεις όλη την περιοχή: από τοναντικρινό φούρνο της γειτονιάς, στη γωνία Αραχώβης και Εμμανουήλ Μπενάκη, όπου στη διάρκεια των Δεκεμβριανών παραφύλαγε με το όπλο στο χέρι ένας Ελασίτης που φορούσε στο κεφάλι, αντί δίκοχου, μια γκρι χαρτοσακούλα του μπακάλη, ως τα μαγαζιά της πλατείας: το μαγέρικο και το παπουτσάδικο του Αρμένη, το παντοπωλείο του Εξαρχου, το φαρμακείο του Οικονόμου στη γωνία της Σολωμού και το γαλατάδικο του Παπαζήση, του ευγενικού, νηφάλιου και φιλοσοφημένου εκείνου καταστηματάρχη. Η πολυκατοικία αποτελούσε ορόσημο μεταξύ του λόφου του Στρέφη, που ήταν οχυρό του ΕΛΑΣ και του Χημείου (Ναυαρίνου και Σόλωνος) που κατείχε η Χωροφυλακή και δεχόταν βολές και από τις δύο κατευθύνσεις. Οταν τα εγγλέζικα τανκς, κάτι θηριώδη Sherman των 35 τόνων, εκκαθάρισαν το κέντρο από τους Ελασίτες, θυμάται ο Αριστείδης Ρωμανός, έγινε πρωτοφανής λαϊκή γιορτή. Ολος ο κόσμος βγήκε στον δρόμο και ζητωκραύγαζε και έραινε τους Εγγλέζους με λουλούδια, ενώ εκείνοι πετούσαν από τους πυργίσκους, με μόλις συγκρατημένο, πειθαρχημένο χαμόγελο, σοκολάτες-κουβερτούρα καθώς και μικρές κυλινδρικές κονσέρβες, σε λαδί χρώμα, με πολύχρωμα σοκολατάκια, μια αληθινή απόλαυση για τον ουρανίσκο. 

Στα χέρια των Ελασιτών 

Μια παρέα πολιτικών φίλων του Μαρκεζίνη (από αριστερά): Χριστόφορος Νέζερ,Γεώργιος Ρωμανός, Κ.Βοβολίνης, Μ.Καραγάτσης, Κωνστ. Μπαρούνος (1956)

Τρεις φορές στη διάρκεια των Δεκεμβριανών οι μαχητές του ΕΛΑΣ μπήκαν στα διαμερίσματα και τους κατέβασαν όλους στον δρόμο μέσα στα μαύρα μεσάνυχτα αποφασισμένοι να ανατινάξουν το κτίριο. Δεν πραγματοποίησαν όμως την απειλή τους, μάλλον από παρέμβαση του Λεωνίδα Κύρκου. Σε μια όμως από αυτές τις εφόδους πήραν σαν όμηρο τον Γεώργιο Ρωμανό. Πέρασαν από τα Κρώρα, όπου τον έβαλαν σε ομάδα που πορεύτηκε πεζή ως τον Βόλο. Σε κάποιες στάσεις ξεχώριζαν ορισμένους και τους εκτελούσαν. Οσοι επέζησαν, επέστρεψαν στον Πειραιά με ατμόπλοιο ύστερα από μεσολάβηση του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, ανάμεσά τους και ο Ρωμανός. Από το λιμάνι πήρε ένα ταξί με άλλους δύο και όταν είπε τον προορισμό του, ο ταξιτζής τον πληροφόρησε «η Μπλε Πολυκατοικία πάει, την ανατίναξε ο ΕΛΑΣ». 

Με τον Ζέρβα στο βουνό

Τέσσερις μήνες (μέσα Αυγούστου- αρχές Δεκεμβρίου 1943) καλύπτει το ημερολόγιο του Γεωργίου Ρωμανού, ένα ντοκουμέντο μεγάλης ιστορικής αξίας, από τα λίγα που είδαν το φως της δημοσιότητας από μαχητές του ΕΔΕΣ. Γλαφυρό, πνευματώδες, στοχαστικό. Αλλά και σκληρό. Και συγχρόνως δραματικά ανθρώπινο. 

19.8.43 Βάπτισμα στις ψείρες. Ολη νύχτα δεν κοιμηθήκαμε από τη φαγούρα. Ο Αλκαίος μέτρησε 50 ψύλλους! Η πρώτη ηρωική αντάρτικη δράση μας! 

12-16.9.43 Ηπιαμε ένα μεσημέρι τέσσερις άνθρωποι πάνω από τέσσερις οκάδες τσίπουρο. Ητανε ο Μπαλτογιάννης, ο Παπακοσμόπουλος, ο Παπακώστας απ΄ την Πλατανούσα κι εγώ. Εγώ έφυγα μετά τις δύο οκάδες! Οι άλλοι συνέχισαν. Μετά τον ύπνο μου τους βρήκα να συνεχίζουν. Ο Μπαλτογιάννης κοιμόταν αναίσθητος. Τον Παπακοσμόπουλο έπιασε μανία αίματος. Μ΄ ένα μαχαίρι στο χέρι κυνήγησε την κυρία Παπαδάτου και θα την έσφαζε αν δεν επενέβαινα εγώ με κίνδυνο της ζωής μου! 

17.9.43 Οι Αγγλοι μέσα σε τούτο το ιδιοτελές περιβάλλον συμμορφώθηκαν μια χαρά. Κοιτούν κι αυτοί να κάμουν περιουσία. Ζουν πουλώντας τ΄ αλεξίπτωτα με τα οποία πέφτουν τα δέματα και οικονομούνε τις λίρες που παίρνουν για μισθό, και οι οποίες όπως λένε ανέρχονται σε σημαντικό ποσό για τις νομισματικές μας συνθήκες. 

6.10.43 Η δίκη της κατασκόπου Ρίτας Πόρσερ αποτέλεσε ένα γεγονός στη Δαφνωτή. Την καταδικάσαμε σε θάνατο. Εν τω μεταξύ, περιμένοντας την έγκριση της καταδίκης από το γενικό Αρχηγείο ικανοποιεί όλες τις ανάγκες του Σταθμού διοικήσεως! Τριάντα σ΄ ένα βράδυ την παραμονή της δίκης. 

15.10.43 Από τις 10 του μηνός βρισκόμαστε σε πόλεμο με το ΕΑΜ. Τη Δευτέρα το πρωί μας κοινοποιήθηκε η διαταγή του Ζέρβα που κηρύσσει τον πόλεμο και ζητάει την εκκαθάριση της περιοχής, αφοπλισμό, συλλήψεις. 

Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ